Dla nauczyciela

Autor: Justyna Mroczkowska‑Lepka

Przedmiot: Język polski

Temat: Czym jest kicz, a czym arcydzieło?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (fantastyczną, symboliczną, mimetyczną, realistyczną, naturalistyczną, groteskową);
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;
7) odróżnia dzieła kultury wysokiej od tekstów kultury popularnej, stosuje kryteria pozwalające odróżnić arcydzieło od kiczu.
II. Kształcenie językowe.
1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:
3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • wyjaśnia różnice pomiędzy kulturą wysoką a popularną,

  • omawia cechy kiczu i arcydzieła,

  • wskazuje charakterystyczne cechy kiczu na podstawie wybranych tekstów kultury.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • burza mózgów;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Czym jest kicz, a czym arcydzieło?”. Prosi uczestników zajęć o przygotowanie przykładów utworów z różnych dziedzin kultury (np. literatura, architektura, muzyka, sztuki graficzne), które ich zdaniem noszą znamiona kiczu.

Faza wprowadzająca:

  1. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

  2. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel pyta: czym jest według was kicz? Jakie są jego wyznaczniki?
    Uczniowie, wykorzystując metodę burzy mózgów oraz przykłady tekstów kultury, które przygotowali, ustalają definicję kiczu. Na tablicy powstaje notatka na ten temat w formie mapy myśli, którą uczniowie przerysowują do zeszytów.

Faza realizacyjna:

  1. Prowadzący wyświetla multimedium, czyli mapę myśli. Uczniowie sprawdzają, które cechy kiczu ustalone przez nich wcześniej zostały ujęte w mapie myśli. Dyskutują na ten temat. Nauczyciel poleca, by uczniowie, w parach, wykonali polecenie 1 i 2 towarzyszące mapie myśli. Następnie prosi kilka wybranych osób, by przedstawiły propozycje odpowiedzi.

  2. Uczniowie dzielą się na 6 grup i przystępują do rozwiązywania ćwiczeń. Grupy 1‑3 wykonują ćwiczenia 1‑3 oraz ćwiczenia 5. i 6. Grupy 4‑6 wykonują ćwiczenia 1.-3. oraz 7. i 8. Po upływie ustalonego czasu grupy 1‑3 łączą się w jeden zespół, a grupy 4‑6 w drugi. Nauczyciel zadaje pytanie: Czy tekst, z którym pracowaliście (fragment Darów losu Danielle Steel lub wiersz Dar Czesława Miłosza), nosi cechy kiczu czy arcydzieła? Co o tym świadczy? Uczniowie dyskutują, a następnie dzielą się swoimi opiniami na forum klasy. Nauczyciel moderuje ich dyskusję.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel odczytuje polecenie z ćwiczenia 4 z sekcji „Sprawdź się”: Na podstawie informacji zawartych w bloku tekstowym i multimedium ustal, czy poniższa reprodukcja nosi cechy kiczu, czy dzieła sztuki. Sformułuj argumenty do dyskusji.
    Uczniowie pracują indywidualnie, a następnie przeprowadzają krótką dyskusję, która jest podsumowaniem lekcji.

Praca domowa:

  1. Napisz tekst argumentacyjny na temat: Harmonia natury może być lekarstwem na kicz. Twoja praca powinna się składać ze 150 słów.

Materiały pomocnicze:

  • Piotr Sarzyński, Kicz jest wszechobecny, „Polityka” 2016, nr 52/53.

  • Zygmunt Bauman, Kultura w płynnej nowoczesności, Warszawa 2013.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się