Scenariusz zajęć

Autor: Agata Krzak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Otrzymywanie soli w wyniku reakcji kwasów z wodorotlenkami

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

7) projektuje i przeprowadza doświadczenia pozwalające otrzymać różnymi metodami: wodorotlenki, kwasy i sole; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie reakcja zobojętniania;

• zapisuje i uzgodnia równania reakcji otrzymywania soli w reakcji kwasu z wodorotlenkiem;

• proponuje przykład otrzymania wybranej soli w wyniku reakcji kwasu z wodorotlenkiem.

Strategie nauczania:

• asocjacyjne;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica multimedialna/tablica, kreda, marker;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytania uczniom:

• Do jakiej grupy związków chemicznych należy substancja, używana w domu do solenia potraw?

• W jakiej reakcji można tę substancję otrzymać?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia „reakcja zobojętniania”: jakie substancje muszą ze sobą zareagować, żeby zaszła reakcja zobojętnia? Jakie produkty otrzymujemy w tej reakcji? Co jest istota reakcji?

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie w parach rozwiązują polecenia do materiału bazowego. Po minionym czasie wybrane osoby przedstawiają wyniki pracy. Wybrani uczniowie weryfikują poprawność wykonania zadań i ewentualnie wyjaśniają sobie nawzajem niezrozumiałe kwestie.

2. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie soli w reakcji wodorotlenków z kwasami” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiale pomocniczym. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki przygotowane przez nauczyciela na stole laboratoryjnym. Uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, ustalają równania przeprowadzonych reakcji, wszystko zapisują w kartach pracy. Liderzy grup  prezentują wyniki na forum klasy. Wyznaczeni uczniowie weryfikują pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów, nauczyciel ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek przedstawiający przykłady reakcji zobojętniania, które zachodzą w rzeczywistości. Podczas projekcji zadaniem uczniów jest ułożenie pytań do treści filmu, po czym chętni lub wskazani uczniowie podają przykłady takich pytań, a inni uczniowie udzielają odpowiedzi.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel podsumowuje informacje przedstawione przez uczniów. Następnie sprawdza ich wiedzę. Uczniowie odpowiadają na pytania:

• Co to jest reakcja zobojętniania?

• Jakie są produkty reakcji kwasu z wodorotlenkiem?

• Jak można otrzymać hydroksosól, wodorosól?

• W jaki sposób można otrzymać wybraną sól, na przykład siarczan(VI) glinu?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie zamieszczają w swoim portfolio:

• Dziś nauczyłem/łam się, że...

• Łatwe było dla mnie...

• Trudności sprawiło mi...

• Zaskoczyło mnie...

• Przypomniałem/łam sobie, że...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być użyty jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji, jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań, lub podczas przygotowywania się do sprawdzianu. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą medium wykorzystać do uzupełnienia swoich luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest reakcja zobojętniania?

• Jakie są produkty reakcji kwasu z wodorotlenkiem?

• Jak można otrzymać hydroksosól, wodorosól?

• W jaki sposób można otrzymać wybraną sól, na przykład siarczan(VI) glinu?

2. Doświadczenie „Otrzymywanie soli w reakcji wodorotlenków z kwasami”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: probówki, bagietki, statyw do probówek, zlewki, pipety, lyżeczki.

Odczynniki chemiczne: wodorotlenek sodu, wodorotlenek potasu, wodorotlenek magnezu, kwas chlorowodorowy, kwas azotowy(V), kwas siarkowy(VI), woda destylowana, uniwersalny papierek wskaźnikowy.

Instrukcja wykonania:

• Przygotuj wodne roztwory wodorotlenków i kwasów.

• W poszczególnych probówkach umieść po ok. 2 cmIndeks górny 3³ roztworu danego wodorotlenku, a następnie dodaj po ok. 2 cmIndeks górny 3³ danego kwasu.

• Zbadaj odczyn roztworu z użyciem uniwersalnego papierka wskaźnikowego.

• Obserwuj zmiany.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: