Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co różni roztwór właściwy, koloidalny oraz zawiesinę?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Roztwory. Uczeń:

1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.

Zakres rozszerzony

V. Roztwory. Uczeń:

1) rozróżnia układy homogeniczne i heterogeniczne; wymienia różnice we właściwościach roztworów właściwych, koloidów i zawiesin.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wykazuje różnice między roztworem właściwym, koloidalnym a zawiesiną;

• proponuje doświadczenie, które ukazuje efekt Tyndalla;

• podaje przykłady roztworu właściwego, koloidalnego i zawiesiny.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• eksperyment chemiczny;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami/tablety, smartfony z Internetem;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel stawia na stole szklankę z sokiem pomarańczowym oraz szklankę z sokiem jabłkowym. W oparciu o pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, wzbudza ciekawość uczniów, a tym samym rozpoczyna dyskusję. np.:

• Czym jest sok pomarańczowy?

• Czym jest sok jabłkowy?

• Czym różnią się wymienione ciecze?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów, którzy podają przykłady roztworów. Jedna osoba zapisuje przykłady na tablicy.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które zapisują w portfolio.

4. Omówienie zasad BHP.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie analizują tekst w e‑materiale dotyczący roztworów i zawiesin. Po wyznaczonym czasie następuje powrót do przykładów zapisanych na tablicy w fazie wstępnej – klasyfikacja tych przykładów na: roztwory właściwe, koloidalne, zawiesiny, nauczyciel inicjuje dyskusję. Uczniowie wspólnie starają się odpowiedzieć na pytanie, czym różnią się od siebie roztwór właściwy, koloidalny i zawiesina.

2. Nauczyciel zadaje pytanie: „Jak można odróżnić roztwór właściwy od koloidalnego?”. Trwa dyskusja, po czym prowadzący zajęcia wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek, który przedstawia rozproszenie wiązki światła. Jeżeli uczniowie wcześniej udzielą poprawnej odpowiedzi, film będzie utrwaleniem ich wiedzy, a w przypadku niepoprawnej odpowiedzi, stanie się źródłem informacji.

3. Eksperyment chemiczny – „Sprawdzanie doświadczalne roztworów, które są układami koloidalnymi”, przeprowadzany zgodnie z instrukcją zamieszczoną w materiałach pomocniczych. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje karty pracy. Prowadzący zajęcia przygotowuje sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, przeprowadzają eksperyment, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Liderzy prezentują wyniki na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza stan wiedzy uczniów po przeprowadzonej lekcji, zadajac przykładowe pytania:

• Jakie istnieją rodzaje roztworów?

• Na czym polega zjawisko Tyndalla?

• Co to jest roztwór?

• Jaka jest różnica między roztworem właściwym, koloidalnym i zawiesiną?

2. Jako podsumowanie lekcji, nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co było dla mnie łatwe...

• Co sprawiło mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany do samodzielnej nauki w domu podczas przygotowania się do lekcji, sprawdzianu czy też jako nadrobienie zaległości, jeżeli uczeń był nieobecny na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Doświadczenie

Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewki, bagietki, łyżeczka, latarka/laser.

Odczynniki chemiczne: osłodzona herbata, roztwór surowego białka jaja kurzego z wodą, roztwór mleka z wodą, ocet, roztwór galaretki z wodą, roztwór kisielu z wodą.

Instrukcja wykonania:

• Przygotuj zlewkach roztwory: herbaty z cukrem, mleka z wodą, surowego białka jaja kurzego z wodą, galaretki z wodą i kisielu z wodą oraz ocet.

• Przyłóż zapaloną latarkę/laser (czerwony/zielony) kolejno do każdej zlewki i obserwuj zmiany.

2. Karta pracy ucznia:

3. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie istnieją rodzaje roztworów?

• Na czym polega zjawisko Tyndalla?

• Co to jest roztwór?

• Jaka jest różnica między roztworem właściwym, koloidalnym i zawiesiną?