Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Topos polskiego dworu szlacheckiego w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza i Przedwiośniu Stefana Żeromskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Rozumienie historii literatury i dziejów kultury jako procesu, a także dostrzeganie roli czynników wewnętrznych i zewnętrznych wpływających na ten proces.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;

11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;

12) w interpretacji utworów literackich odwołuje się do tekstów poznanych w szkole podstawowej, w tym: trenów i pieśni Jana Kochanowskiego, bajek Ignacego Krasickiego, Dziadów cz. II oraz Pana Tadeusza Adama Mickiewicza, Zemsty Aleksandra Fredry, Balladyny Juliusza Słowackiego;

13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:

1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

IV. Samokształcenie.

1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;

2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;

3. korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;

Lektura obowiązkowa

31) Stefan Żeromski, Rozdziobią nas kruki, wrony…, Przedwiośnie;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

charakteryzuje wartości ważne w kształtowaniu toposu dworku szlacheckiego,
wyjaśnia, jak topos dworku szlacheckiego funkcjonuje w polskiej kulturze,
wskazuje, na czym polegają powiązania między Panem Tadeuszem Adama Mickiewicza a Przedwiośniem Stefana Żeromskiego,
ocenia stosunek Stefana Żeromskiego do tradycji dworku szlacheckiego.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

z użyciem e‑podręcznika;
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
mapa myśli.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;
telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Topos polskiego dworu szlacheckiego w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza i Przedwiośniu Stefana Żeromskiego”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Ilustracja interaktywna” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.
Nauczyciel prosi, by uczestnicy zajęć przypomnieli sobie fragmenty księgi I Pana Tadeusza z opisami dworu w Soplicowie.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel pyta: jak wygląda dwór w Soplicowie? Gdzie jest położony? Kto w nim mieszka? Jakie charakterystyczne przedmioty się w nim znajdują? Uczniowie mogą skorzystać z e‑materiału 0539 Jaką funkcję pełnią przedmioty w Panu Tadeuszu?
Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

Faza realizacyjna rozpoczyna się od ustalenia, jakie wartości wpłynęły na ukształtowanie archetypu dworku szlacheckiego. Uczniowie tworzą mapę myśli, a może im w tym pomóc ćw. 3 z sekcji „Sprawdź się”.
Później uczestnicy zajęć przystępują do pracy w parach. Wykonują polecenie 1 i 2 z sekcji „Grafika interaktywna”. Po upływie ustalonego czasu wskazane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel weryfikuje ich poprawność.
Wybrane ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” uczniowie wykonują indywidualnie. Nauczyciel wskazuje zadania, które dotyczą realizacji toposu dworku szlacheckiego w Panu Tadeuszu i w Przedwiośniu: ćw. 4, 5, 7 i 8. Później uczniowie przedstawiają swoje propozycje odpowiedzi i dyskutują na ich temat pod kierunkiem nauczyciela.

Faza podsumowująca:

W dyskusji podsumowującej nauczyciel może postawić następujące pytanie: jaką funkcję w literaturze pełni topos dworku szlacheckiego?
Nauczyciel omawia przebieg zajęć, wskazuje mocne i słabe strony pracy uczniów, udzielając im tym samym informacji zwrotnej.

Praca domowa:

Wykonaj jedno z poleceń:
1. Odwołaj się do lektury całego Przedwiośnia oraz zagadnień poznanych na lekcji i napisz rozprawkę na temat: „Nawłoć – topos czy topos odwrócony dworku szlacheckiego?”. 2. Wyjaśnij, czemu służą nawiązania Żeromskiego do archetypu dworu, który został utrwalony przez Mickiewicza w Panu Tadeuszu. Zredaguj rozprawkę.

Materiały pomocnicze:

Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1998.
Dwór polski. Architektura. Tradycja. Historia, red. Aleksandra Górska, Kraków 2007.

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Ilustracja interaktywna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.

Sprawdź się