Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Odzwierciedlenie buntu bohatera lirycznego wobec ideałów filozoficznych i religijnych renesansu - Tren XI Jana Kochanowskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
7) odróżnia dyskusję od sporu i kłótni;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura obowiązkowa
11) Jan Kochanowski, wybrane pieśni, w tym: Pieśń IX ks. I, Pieśń V ks. II; psalmy, w tym Psalm 13, Psalm 47; tren IX, X, XI, XIX; Odprawa posłów greckich;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • pozna renesansową wizję świata;

  • wyjaśni, na czym polegał bunt podmiotu lirycznego w Trenie XI;

  • dokona analizy i interpretacji Trenu XI Jana Kochanowskiego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • fabuła z kubka.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o przygotowanie nagrania, które ich zdaniem, będzie dobrze ilustrować Tren XI Jana Kochanowskiego. Wszyscy uczniowie zapoznają się w domu z tym trenem.

Faza wprowadzająca:

  1. Aktywne słuchanie utworu muzycznego. Prowadzący odtwarza nagranie przygotowane w domu przez uczniów (lub kilka nagrań). Po wysłuchaniu utworu uczestnicy dzielą się refleksjami na jego temat i uzasadniają, czy ich zdaniem dany utwór stanowi ilustrację Trenu XI czy też nie. Uzasadniają swoje odpowiedzi.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Chętna osoba podsumowuje informacje dotyczące tego, jaka była renesansowa wizja świata oraz na czym polegał bunt podmiotu lirycznego w Trenie XI.

  2. Uczniowie zapoznają się z mapą myśli. Wpisują w puste pola cytaty z Trenu XI obrazujące podane na mapie myśli informacje. Następnie tworzą w parach krótką notatkę o koncepcji świata i człowieka w Trenie XI.

  3. Uczniowie indywidualnie rozwiązują grę edukacyjną. Wykonują również ćwiczenia z sekcji „Gra edukacyjna”. Nauczyciel sprawdza poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. Fabuła z kubka. Nauczyciel przygotowuje trzy pudełka z napisami: Zdarzenia, Bohaterowie, Miejsce akcji. Następnie dzieli uczestników zajęć na trzy zespoły. Każdemu z nich przydziela jedną kategorię. Uczniowie wypisują na karteczkach propozycje i wrzucają je do odpowiedniego pudełka. Przedstawiciele drużyn kolejno losują po jednym haśle z każdego pojemnika, po czym grupy piszą opowiadanie, wykorzystując wylosowane elementy.

RxlKEQe1TV7Cz
Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki
Źródło: Jan Matejko, Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki, domena publiczna.

Praca domowa:

  1. Dokonaj pisemnej analizy i interpretacji Trenu XI Jana Kochanowskiego.

Materiały pomocnicze:

  • Janusz Pelc, Renesansowa koncepcja człowieka w „Trenach” Jana Kochanowskiego, „Pamiętnik Literacki” 1968, nr 59/3.

  • Mirosław Korolko, Jana Kochanowskiego żywot i sprawy. Materiały, komentarze, przypuszczenia, Warszawa 1985.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Gra edukacyjna