Autor: Stanisław Mrozowicz

Przedmiot: Historia

Temat: Narody bez państw. Przebudzenie ludów dawnej Rzeczypospolitej

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje pojęcie narodu;

• wymienia elementy tożsamości narodowej;

• omawia charakterystyczne elementy tożsamości ludów dawnej Rzeczypospolitej;

• charakteryzuje proces formowania się poszczególnych narodów.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Narody bez państw. Przebudzenie ludów dawnej Rzeczypospolitej”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Może to być czterech uczniów lub cztery małe (do trzech osób) grupy, każdy z uczniów (albo grup) opracowuje inny naród: 1. – Litwinów, 2. – Ukraińców, 3. – Białorusinów, 4. – Żydów.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu, które będą stanowiły kryteria sukcesu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Część właściwa lekcji rozpoczyna się od uczniowskich prezentacji. Nauczyciel poleca wybranym osobom z grup (lub ochotnikom), aby zaprezentowali swoje prace przed resztą klasy. Po prezentacjach uczniowie krótko o nich dyskutują, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i uzupełniać informacje.

2. Praca z multimedium („Film edukacyjny”). Prowadzący zapowiada, że uczniowie obejrzą krótki film, i prosi, aby notowali informacje, które uznają za istotne. Poleca też jednej osobie, aby odczytała polecenie 1: „Bazując na elementach tożsamości narodowej wymienionych w lekcji (pochodzenie etniczne i własny język, kultura niematerialna i materialna, religia, terytorium i wspólnota dziejów) oraz na informacjach z filmu, wybierz dla każdego z czterech omówionych narodów najważniejszy twoim zdaniem element ich tożsamości”. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy czteroosobowe, w których uczniowie będą wykonywali polecenia.

3. Emisja filmu. Po obejrzeniu filmu uczniowie w grupach wykonują polecenie, a następnie, po ustalonym wcześniej czasie, przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, pozostali uczniowie się do niej ustosunkowują. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedź.

4. Utrwalanie wiedzy i umiejętności. Prowadzący zapowiada uczniom, że będą rozwiązywać ćwiczenia od 1 do 5 – od prostych do trudniejszych. Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie się do nich ustosunkowuje. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę dotyczącą kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

2. Na zakończenie prowadzący ocenia prezentacje przygotowane przez uczniów.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia 6 i 7 z sekcji „Sprawdź się”.

2. (Dla uczniów chętnych) Wykonaj polecenie 2 dołączone do filmu: „Do jakiej warstwy społecznej miały przemawiać tworzone pod koniec XIX w. dzieła literatury i sztuki? Dlaczego akurat do tej? Napisz krótką rozprawę”.

Materiały pomocnicze:

• Pod wspólnym niebem. Narody dawnej Rzeczypospolitej, pod red. M. Kopczyńskiego i W. Tygielskiego, Muzeum Historii Polski, Warszawa 2010.

• J. Hrycak, Historia Ukrainy 1772–1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Instytut Europy Środkowo‑Wschodniej, Lublin 2000.

• A. Eidintas, Historia Litwy, wyd. Eugrimas, Wilno 2013.

• V. Shved, J. Grzybowski, Historia Białorusi od czasów najdawniejszych do roku 1991, Wyd. Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2020.

• H. Haumann, Historia Żydów w Europie Środkowej i Wschodniej, Wyd. Adamantan, Warszawa 2000.

• A. Polonsky, Dzieje Żydów w Polsce i Rosji, tłum. M. Wilk, Wyd. Naukowe PWN, Warszawa 2014.

Wskazówki metodyczne:

Film może być wykorzystany przez uczniów przygotowujących prezentacje, a pozostali zapoznają się z nim przed lekcją, podobnie jak z treścią sekcji „Przeczytaj”. Wówczas w trakcie fazy realizacyjnej uczniowie wykonują już bezpośrednio polecenia, bez odtwarzania przez nauczyciela filmu.