Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Pokaż ćwiczenia:
1
Ćwiczenie 1

Po likwidacji przez Rosję hierarchii Kościoła greckokatolickiego (1839 r.) wyznanie to na terenach dawnej Rzeczypospolitej zanikło prawie zupełnie. Tylko część jednego z narodów pozostała przy tej wierze. Wskaż, o który naród chodzi.

Po likwidacji przez Rosję hierarchii Kościoła greckokatolickiego (1839 r.) wyznanie to na terenach dawnej Rzeczypospolitej zanikło prawie zupełnie. Tylko część jednego z narodów pozostała przy tej wierze. Zaznacz, o który naród chodzi.

R1ElumNVTFmey
Możliwe odpowiedzi: 1. Ukraińców., 2. Białorusinów., 3. Litwinów., 4. Polaków.
1
Ćwiczenie 2

Który z wymienionych języków zapisywany jest alfabetem łacińskim? Zaznacz odpowiedź.

R1ECBoMqfimQw
Możliwe odpowiedzi: 1. jidisz, 2. ukraiński, 3. litewski, 4. białoruski
1
Ćwiczenie 3

Poniższy tekst zawiera rozważania oparte na fragmencie książki Normana Daviesa. Uzupełnij brakujące słowa.

Norman Davies Europa

Teorii na temat istoty pojęcia narodu jest równie wiele jak teoretyków. Wydaje się jednak, że jego podstawowe cechy należą do sfery duchowej. „Naród to duch – pisał Renan – duchowe pryncypium. Składa się z dwóch elementów. Element pierwszy tworzy wspólne dziedzictwo bogatych wspomnień przeszłości. Element drugi to istniejący konsensus – wola wspólnego życia…” Aby ów konsensus osiągnąć, wielu członków danego narodu musi zapomnieć o ucisku i niesprawiedliwości, jakie ich niegdyś dzieliły. „L’oubli – akt zapomnienia, czy jak można by nawet powiedzieć – historycznego fałszu, jest czynnikiem koniecznym w procesie tworzenia się narodu”.

A Źródło: Norman Davies, Europa, tłum. E. Tabakowska, Znak, Kraków 1998, s. 863–864.
R1DpaUZClMQUI
O czym społeczeństwa musiały zapomnieć, aby móc stać się (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów? O dotychczasowych podziałach (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów. Od teraz wrogiem chłopa miał się stać (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów mówiący w innym języku lub wyznający inną wiarę, a nie (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów, który od wieków tegoż chłopa wykorzystywał. Do tego potrzeba było stworzyć mitologię (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów. W szkołach, powieściach czy malarstwie – wszędzie podkreślano (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów, niekoniecznie prawdziwą, ale pięknie oprawioną. Z jednej strony taktykę tę stosowali zaborcy, którzy budowali mity swych zwycięskich (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów. Z drugiej narody przez te imperia podbite, które pielęgnowały swe (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów. I choć wydawało się, że imperia posiadały więcej środków w tej walce, ostatecznie starcie (tu wybierz) 1. narodową, 2. szlachcic, 3. przegrały, 4. chłop, 5. stanowych, 6. narodami, 7. krzywdy, 8. wspólnotę dziejów, 9. imperiów. Przyszłość należała do wszystkich [narodów] Europy.
2
Ćwiczenie 4

Budząca się tożsamość mniejszych narodów była zwalczana przez stare imperia, dla których proces ten był zagrożeniem. W XIX w. wydawało się, że potęga ówczesnych imperiów, zwłaszcza Rosji, jest zbyt wielka, by małe narody mogły się wyzwolić spod ich panowania. Wszystko zmieniło się w wieku następnym. Przyporządkuj wymienione niżej państwa narodowe (Litwa, Białoruś, Ukraina, Izrael) do okresów, w jakich uzyskały one niepodległość.

R1FiLyURUUSuF
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.
R2oq3HkAv46dO
Po pierwszej wojnie światowej (1918–1921): (tu wybierz) 1. Izrael, 2. Litwa, 3. Litwa, Ukraina, Białoruś
Po drugiej wojnie światowej (1945–1948): (tu wybierz) 1. Izrael, 2. Litwa, 3. Litwa, Ukraina, Białoruś
Po zimnej wojnie (1989–1992): (tu wybierz) 1. Izrael, 2. Litwa, 3. Litwa, Ukraina, Białoruś
21
Ćwiczenie 5

Poniżej znajduje się tłumaczenie wiersza Szcze ne wmerła Ukrajiny ni sława, ni wola, napisanego w 1862 r. przez Pawła Czubynskiego. W nieco zmienionej formie stał się on współcześnie hymnem Ukrainy. W oficjalnej wersji wykonuje się jednak tylko pierwszą zwrotkę i refren. Jak myślisz, dlaczego? Odpowiedz na to pytanie.

Nie umarła jeszcze Ukraina ani chwała, ani wolność,
Jeszcze do nas, bracia Ukraińcy, uśmiechnie się los.
Zginą wrogowie nasi jak rosa na słońcu,
Zapanujemy i my bracia, w naszym kraju.

Duszę, ciało poświęcimy dla naszej wolności,
Pokażemy, żeśmy bracia, z kozackiego rodu.

Staniemy bracia do krwawego boju od Sanu do Donu,
Panować w domu ojców nie damy nikomu.
Czarne Morze się uśmiechnie, dziad Dniepr rozraduje,
W naszej Ukrainie dola się odmieni.

Duszę, ciało…

Praca rąk i zapał szczery swoje dopowiedzą
I wolności pieśń huczna po kraju się rozleje,
Za Karpaty się odbije i po stepach zagrzmi,
Chwała Ukrainy stanie między narodami.

Duszę, ciało…

D Cytat za: Paweł Czubynski, Szcze ne wmerła Ukrajiny ni sława, ni wola, wikicytaty.org.
Re6UTiW3jEV5y
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
21
Ćwiczenie 6

Poniżej w tabeli będącej osią czasu przedstawione zostały kolejne etapy budowania świadomości narodowej poszczególnych ludów dawnej Rzeczypospolitej. Uzupełnij brakujące opisy, wzorując się na wpisach dodanych na przykładzie Białorusinów.

R9NDwf8Z28wad
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.

Poniżej przedstawione zostały kolejne etapy budowania świadomości narodowej poszczególnych ludów dawnej Rzeczypospolitej. Uzupełnij brakujące opisy, wzorując się na wpisach dodanych na przykładzie Białorusinów.

R1Asn0xl2O4Ba
Białorusini:
Dziesiąty — piętnasty wiek (średniowiecze): W składzie Rusi Kijowskiej tworzą lud ruski, wyznają prawosławie. Po podboju litewskim zachowują język staroruski i wyznanie prawosławne, także po przejściu Litwy na katolicyzm.

Szesnasty — osiemnasty wiek (Pierwsza Rzeczpospolita): Elity i bojarzy ulegają stopniowej polonizacji, wielu przyjmuje katolicyzm, w zapisie coraz częściej używa się alfabetu łacińskiego, po unii brzeskiej część ludności przyjmuje wyznanie greckokatolickie, pojawiają się nazwa „Biała Ruś” i określenie „Białorusin”.

Pierwsza połowa dziewiętnastego wieku (do powstania styczniowego): Kościół unicki zostaje zlikwidowany, jedynym alfabetem staje się cyrylica, Białorusinów uznaje się za Rosjan. Jednocześnie szlacheckie elity wciąż jeszcze walczą w polskich powstaniach i utożsamiają się z dawną Rzecząpospolitą.

Druga połowa dziewiętnastego wieku (czasy popowstaniowe): Powoli budowana jest oddzielna tożsamość białoruska, choć z trudem wybija się ponad rusyfikację. Wielu chłopów jako tożsamość narodową i język podaje „tutejszy”, zanikają więzi z I Rzecząpospolitą, choć elity białoruskie chętnie nawiązują do Wielkiego Księstwa Litewskiego.

Wiek dwudziesty (po pierwszej wojnie światowej): Pierwsze próby uzyskania niepodległości, gdy na herb wybierano litewską Pogoń, nawiązywanie do tradycji dawnego Wielkiego Księstwa, ale również utrzymywanie związków z Rosją, jej kulturą i językiem.

Litwini:
Dziesiąty — piętnasty wiek (średniowiecze): Litwini podbijają Ruś i zaczynają ulegać jej wpływom zarówno pod względem piśmiennictwa, jak i religii. Po unii z Polską i przyjęciu katolicyzmu rosną z kolei wpływy polskie.

Szesnasty — osiemnasty wiek (Pierwsza Rzeczpospolita): Choć ukazują się pierwsze teksty po litewsku, polonizacja elit postępuje, a odrębność tożsamości litewskiej jest powiązana z państwem, a nie z odrębnością etniczną. Językiem litewskim na co dzień posługuje się głównie prosty lud.

Pierwsza połowa dziewiętnastego wieku (do powstania styczniowego): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Druga połowa dziewiętnastego wieku (czasy popowstaniowe): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Wiek dwudziesty (po pierwszej wojnie światowej): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Ukraińcy:
Dziesiąty — piętnasty wiek (średniowiecze): We wczesnym średniowieczu tu znajduje się jedno z centrów Rusi Kijowskiej. Język staroruski oraz religia prawosławna są filarami kultury. Po upadku Rusi w wyniku najazdów mongolskich i podbojów litewskich oraz polskich zachowują poczucie odrębności i własne elity.

Szesnasty — osiemnasty wiek (Pierwsza Rzeczpospolita): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Pierwsza połowa dziewiętnastego wieku (do powstania styczniowego): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Druga połowa dziewiętnastego wieku (czasy popowstaniowe): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Wiek dwudziesty (po pierwszej wojnie światowej): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Żydzi:
Dziesiąty — piętnasty wiek (średniowiecze): Żydów wyróżnia odrębność etniczna, społeczna i przede wszystkim religijna. Ich społeczności są rozproszone po całej Europie, choć stopniowo przybywa ich w Europie Środkowej, dokąd uciekają przed pogromami i prześladowaniami z Zachodu.

Szesnasty — osiemnasty wiek (Pierwsza Rzeczpospolita): Liczba ludności żydowskiej rośnie. W ramach Rzeczypospolitej społeczność ta zachowuje dużą autonomię i samorządność, ale też nakładane są na nią ograniczenia prawne. Pod koniec XVIII w., pod wpływem oświecenia, pojawiają się idee asymilacji, a także równouprawnienia z ludnością chrześcijańską.

Pierwsza połowa dziewiętnastego wieku (do powstania styczniowego): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Druga połowa dziewiętnastego wieku (czasy popowstaniowe): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.

Wiek dwudziesty (po pierwszej wojnie światowej): (tu wybierz) 1. Po upadku Rzeczypospolitej Rosjanie usiłują uczynić z Ukrainy „Małorosję”. Poza zaborem austriackim Kościół unicki zostaje zlikwidowany. Stare elity ukraińskie odnajdują się jako „Małorusini” i są lojalni wobec imperium. Formują się jednak nowe elity, które pod wpływem romantyzmu rozwijają kulturę ludową i budują tożsamość Ukraińców w opozycji nie tylko do Polaków, ale też Rosjan., 2. Kolejnym próbom utworzenia niepodległego państwa ukraińskiego po wojnach światowych, aż w końcu po upadku ZSRS, towarzyszą walki i rzezie z Polakami na zachodzie i z Rosjanami na wschodzie. Tożsamość narodowa wschodniej i zachodniej Ukrainy jest różna, choć dzisiaj już niezachwiana., 3. W zaborze rosyjskim trwa silna rusyfikacja i głównie w Galicji mogą się rozwijać swobodnie piśmiennictwo i ukraińska myśl polityczna. Po uwłaszczeniu także u chłopów świadomość narodowa zaczyna się wzmacniać. Większość działaczy narodowych domaga się autonomii, ale nie podważa rosyjskiego panowania nad Ukrainą. Pełną niepodległość stawiają za cel działacze galicyjscy., 4. Zaborcy likwidują autonomię gmin żydowskich, ale też część praw dyskryminacyjnych. Wśród wykształconych Żydów popularne są idee asymilacji., 5. Po unii lubelskiej wzrasta presja ekonomiczna i kolonizacyjna Polaków, ale tylko część najwyższych elit przechodzi na katolicyzm i się polonizuje. Wyznanie greckokatolickie przyjmują głównie mieszkańcy zachodniej Ukrainy, nad Dnieprem rośnie opór organizowany w większości wokół Kozaków. W licznych powstaniach próbują utworzyć niepodległe państwo, jednak bez powodzenia., 6. W wyniku kolejnych pogromów i niechęci władz państwowych do pełnego równouprawnienia Żydów rozwija się żydowski nacjonalizm i syjonizm – idea odtworzenia żydowskiego państwa w Palestynie., 7. Nasila się migracja żydowska do Palestyny, a po katastrofie II wojny światowej powstaje tam państwo Izrael; Już kilka godzin po ogłoszeniu niepodległości Izrael zostaje zaatakowany przez sąsiednie państwa arabskie., 8. Litwini zaciekle walczą z polskimi próbami utworzenia wspólnego państwa, a później również o granicę państwową i Wilno, które zajęli Polacy. Mimo włączenia do ZSRS nie przestają myśleć o niepodległości i ogłaszają ją jako pierwszy kraj Związku Sowieckiego, gdy ten zaczyna się rozpadać., 9. Elity wciąż używają języka polskiego, a o Litwie myślą jako o części składowej wspólnej Rzeczypospolitej i biorą aktywny udział w polskich powstaniach narodowych., 10. Następuje zwrot ku językowi litewskiemu, którego zaczynają używać także wykształcone elity. Powstaje literatura litewska, język jest oczyszczany z wpływów polskich. Myślenie o narodowości litewskiej stoi teraz w opozycji do dawnej polsko-litewskiej tożsamości Wielkiego Księstwa.
31
Ćwiczenie 7

Korzystając z poniższych źródeł, napisz krótką rozprawkę na temat sytuacji Żydów w Rosji na przełomie XIX i XX w. Odpowiedz na pytanie: dlaczego syjonizm stał się popularny wśród żydowskich intelektualistów tego czasu?

ROxou196gFHrm
Twoja odpowiedź (Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Na podstawie poniższych źródeł: Dumki Tarasa Szewczenki i fragmentu Historii Ukrainy traktującego o znaczeniu Szewczenki w rozwoju języka i tożsamości ukraińskiej napisz krótką rozprawę o znaczeniu literatury i poezji w rozwoju tożsamości narodowej. Przytocz znane ci przykłady polskich twórców i ich dzieł. Wyjaśnij, co sprawiło, że właśnie w tym czasie literatura była tak ważna dla rozwoju tożsamości narodowych.

Taras Szewczenko Dumka I

Rzeka ciągle, choć powoli,
Wpada w sine morze;
Szuka Kozak swojej doli,
A znaleźć nie może.
Szedł, gdzie wicher go powionie,
Gdzie poniosą oczy,
Rozgrało się serce w łonie,
Szeptał duch proroczy:

Poco gonisz się za marą,
Gdzie cię oczy wiodą?
Rzucasz ojca, matkę starą
I dziewczynę młodą.
W cudzej stronie — cudzy wszędzie
Wiarą i językiem;
Tam zapłakać z kim nie będzie
I pogwarzyć z nikim. —

Fale morskie! płyńcie w pole
I brzegami trzęście:
Kozak marzył spotkać dolę,
A spotkał nieszczęście.
Już żórawie powracały,
W domu wytchnąć mogą;
Kozak, płacząc, poszedł dalej
Swą ciernistą drogą.

B Źródło: Taras Szewczenko, Dumka I, tłum. L. Kondratowicz, tekst dostępny online: pl.wikisource.org.
Jarosław Hrycak Historia Ukrainy 1772–1999. Narodziny nowoczesnego narodu

Największą postacią tego triumwiratu był Taras Szewczenko. W 1840 r. wydał on zbiorek wierszy pod tytułem Kobzar (Kobzarz). Znaczenie wydania Kobzara wykraczało poza granice literatury. Poezje Szewczenki, obok wartości artystycznych, wyróżniały się językiem, który nie był jedynie odbiciem języka ludowego. Szewczenko stworzył własny język na podstawie trzech ukraińskich dialektów (południowo‑wschodniego, północnego i północno‑zachodniego), elementów języka staro‑cerkiewno‑słowiańskiego, jak również materiału językowego wcześniejszych ukraińskich utworów literackich. Rezultat wyróżniał się naturalnością i prostotą brzmienia, co pokazywało geniusz poety. Tym samym Szewczenko położył mocne podwaliny pod współczesną literaturę ukraińską, a w szerszym znaczeniu również pod ukraińską tożsamość narodową.

Jeszcze większe znaczenie miał polityczny aspekt jego twórczości. […] Jego poezja wykraczała poza granice lokalnego patriotyzmu i opłakiwania bohaterskiej przeszłości, budziła patriotyzm i pokazywała obraz przyszłości: jeśli w przeszłości Ukraina korzystała z praw niepodległego państwa, to miało to posłużyć jako dostateczny powód do zdobycia niezależności politycznej w przyszłości.

Główną winą za zniewolenie Ukrainy Szewczenko obarczał Rosję i rosyjskich carów. Dla Szewczenki carowie rosyjscy to tyrani, którzy odebrali Ukrainie wolność. Nigdy wcześniej, przed Szewczenką, ukraińscy intelektualiści tak ostro nie podnosili głosu w proteście przeciwko Rosji. Jego poezja zdecydowanie odrzucała konformistyczny model „małorosyjskości”, który opierał się na idei nierozdzielności Małej i Wielkiej Rusi oraz na lojalności wobec cara.

Inną wielką zasługą Szewczenki było to, że w swojej twórczości połączył on dwa, do tej pory rozdzielone, nurty tradycji kozackiej – tradycję prostego ludu i tradycję starszyzny. Nienawiść do niesprawiedliwości społecznej oraz obrona wolności i godności prostego człowieka wywodziły się z jego chłopskiego pochodzenia. Jednak bogate życie intelektualne Szewczenko zawdzięczał wpływowi ukraińskiej szlachty, zarówno jej utworom, jak i osobistym znajomościom. Obydwie podstawowe warstwy ukraińskiego społeczeństwa, chłopi i szlachta, znajdowały w jego poezji coś „swojego”. Wezwanie poety do jednoczesnego wyzwolenia narodowego i społecznego stało się podwaliną idei współczesnej Ukrainy.

Twórczość Szewczenki wyznacza granicę w rozwoju idei ukraińskiej. Cały późniejszy ukraiński ruch narodowy w większym lub mniejszym stopniu utożsamiał się z Szewczenką jako ze swoim ojcem duchowym a jego męczeńskie losy osobiste stały się źródłem powstania silnego mitu narodowego, który dawał natchnienie następnym pokoleniom ukraińskich działaczy.

C Źródło: Jarosław Hrycak, Historia Ukrainy 1772–1999. Narodziny nowoczesnego narodu, Lublin 2000, s. 53–54.
RiynfygDODXvB
(Uzupełnij).