Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Oceń projekt

Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Język mówiony i język pisany

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Cele kształcenia – wymagania ogólne
II. Kształcenie językowe.
1. Pogłębianie funkcjonalnej wiedzy z zakresu nauki o języku.
2. Wzbogacanie umiejętności komunikacyjnych, stosowne wykorzystanie języka w różnych sytuacjach komunikacyjnych.
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
2) rozróżnia style funkcjonalne polszczyzny oraz rozumie zasady ich stosowania;
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
4) rozpoznaje zjawiska powodujące niejednoznaczność wypowiedzi (homonimie, anakoluty, elipsy, paradoksy), dba o jasność i precyzję komunikatu;
5) posługuje się różnymi odmianami polszczyzny w zależności od sytuacji komunikacyjnej;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • podaje przykłady związane z komunikacją;

  • wskazuje na użytą w tekście odmianę języka;

  • wypisuje z tekstu cechy charakterystyczne dla wybranej odmiany języka;

  • wymienia różnice między językiem mówionym a pisanym, oficjalną a nieoficjalną odmianą języka pisanego;

  • podaje wyznaczniki języka pisanego.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o wyszukanie w papierowym lub internetowym Słowniku języka polskiego definicji pojęć: komunikacja językowa, komunikatywny, komunikować.

Faza wprowadzająca:

  1. Uczniowie podają przykłady komunikacji i wspólnie je omawiają. Następnie nauczyciel zadaje uczniom pytania, jak się na co dzień komunikują i czy można się porozumiewać bez znajomości mowy i pisma.

  2. Nauczyciel robi krótkie wprowadzenie do lekcji, np.:
    Komunikacja ludzi pierwotnie miała postać żywej mowy. Pismo ma zatem wobec niej charakter wtórny. Narodziło się ono kilkanaście tysięcy lat temu i na początku przybierało formę rysunków w jaskiniach i na tabliczkach glinianych. Taka forma nosi nazwę pisma piktograficznego. Kolejną fazą w dziejach jest pismo ideograficzne, składające się z jednostek symbolizujących cząstki wyrazów i wyrazy. Taką postać mają hieroglify egipskie i pismo chińskie. Następnie pojawia się pismo fonetyczne (znaki odzwierciedlają dźwięki) – najpierw sylabiczne, a potem alfabetyczne. Ponadto można wyróżnić pismo złożone, czyli mieszane, łączące wymienione wcześniej systemy. Pismo alfabetyczne stworzyli Grecy ok. 1000 r. p.n.e.: wykorzystali fenickie zapisy spółgłosek sporządzone na tabliczkach klinowych. Dodali do nich samogłoski, a także zmienili kierunek pisma na od lewej strony do prawej. Z greckiego alfabetu powstał alfabet łaciński.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treściami w sekcji „Wprowadzenie” oraz „Przeczytaj”. Następnie chętna osoba przedstawia krótkie podsumowanie materiału.

  2. Uczniowie analizują mapę myśli w sekcji multimedialnej, a następnie czytają podany fragment tekstu i decydują, którą z odmian języka ogólnego on reprezentuje – polszczyznę pisaną czy mówioną. Wypisują obecne w tej wypowiedzi cechy charakterystyczne dla wybranej odmiany języka.
    Polecenia 2 i 3 z tej sekcji uczniowie wykonują w parach.

  3. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia – od najprostszych do najtrudniejszych (zadania od 1 do 6). Każdy z uczniów robi to samodzielnie. Po ustalonym czasie wybrani uczniowie przedstawiają odpowiedzi, a reszta klasy wspólnie ustosunkowuje się do nich. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel zadaje uczniom pytania podsumowujące:
    - Jakie są naistotniejsze różnice między językiem mówionym a pisanym?
    - Jakie są różnice pomiędzy oficjalną a nieoficjalną odmianą języka pisanego?
    - Jakie są wyznaczniki języka pisanego, aby był on zrozumiały dla odbiorcy?

Praca domowa:

  1. Uczniowie wykonują w domu ćwiczenia 7 i 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

  • Aleksander Wilkoń, Typologia odmian językowych współczesnej polszczyzny, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000.

  • J. Lalewicz, Komunikacja językowa i literatura, Wrocław‑Warszawa‑Kraków‑Gdańsk 1975.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się