Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Autoportret Zygmunta Krasińskiego na podstawie listów

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wyjaśnia, czym jest epistolografia;

• charakteryzuje spuściznę epistolograficzną Krasińskiego;

• dzieli się refleksjami na temat listu Krasińskiego skierowanego do Henryka Reeve'a;

• podsumowuje wiadomości i umiejętności nabyte podczas lekcji;

• redaguje pracę pisemną na temat „Autokreacja w liście jako wyraz iluzji podmiotowości na przykładzie korespondencji Zygmunta Krasińskiego”.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• podająca.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi o przygotowanie informacji na temat epistolografii Zygmunta Krasińskiego (w dowolnej formie, np.: notatka, prezentacja, plakat). Ważne, aby uczniowie zaznaczyli bibliografię (jeśli wykonują prezentację multimedialną, mogą to zrobić w formie hiperlinków).
   Praca wykonana w domu ma dać odpowiedzi na następujące pytania:
   - Czym jest epistolografia?
   - Ile listów napisał Zygmunt Krasiński i kto był ich adresatem?
   - Jaki charakter miały listy pisane przez Krasińskiego?

Faza wprowadzająca:

1. Wyświetlenie na tablicy tematu i celów zajęć oraz wspólne z uczniami ustalenie kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji, sprawdza, kto wykonał zadane ćwiczenie. Wybrany uczeń rozpoczyna wstępną dyskusję wokół tematu lekcji, przedstawiając swoją prezentację.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Chętna osoba może na głos odczytać list Zygmunta Krasińskiego skierowany do do Henryka Reeve'a. Nauczyciel prosi uczniów o refleksje związane z tym tekstem.

2. Praca z multimedium. Cała klasa zapoznaje się z treścią pierwszej sekcji „Film” i wykonuje w parach oba zamieszczone tam polecenia. Następnie wybrana osoba prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udziela też uczniom informacji zwrotnej.

3. Uczniowie zostają podzieleni na 3 grupy. Każdy zespół rozwiązuje wszystkie polecenia i ćwiczenia zawarte w drugiej sekcji „Film”. Następnie, aby uzasadnić poprawność rozwiązań, omawiają je na forum klasy. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie wszystkich rozwiązań.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel w ramach podsumowania przytacza fragment artykułu Henryka Gradkowskiego „Epistolarne świadectwa miłości synowskiej (Zygmunt Krasiński – Wincenty Krasiński)”.
   List romantyczny realizował postulat jednego z protoplastów nowożytnej sztuki epistolarnej – Jana Jakuba Rousseau – o przyznaniu tej dziedzinie przekazu statusu projekcji uczuć osobistych, a tym samym autocharakterystyki piszącego. To, z czego skorzystała literatura sentymentalizmu, w tym też epistolografia, romantyzm pogłębił i rozwinął. List epoki wieszczów był nie tylko formą komunikacji nadawcy z adresatem, ale głównie wyrazem poglądów na różnorodne tematy: polityczne, obyczajowe, kulturalne. Nade wszystko jednak – był sposobem bardzo osobistego przekazu własnych postaw autora, pokazem jego indywidualizmu, manifestacją, a nierzadko – wręcz eksplozją – osobowości piszącego. Toteż romantykom nie wystarcza wypracowana przez klasyków formuła korespondowania. Nie stosują się do wydawanych podówczas wzorców w tym zakresie.
   Listy romantyków, a Krasińskiego w szczególności, zamieniają się w diariusze, rozprawy teoretycznoliterackie i filozoficzne. Będąc tekstami w założeniu „prywatnymi”, przełamują tę prywatność, oczekując jakby na szerszego niż adresat odbiorcę. [...]
   Romantyczny list stanowił ten rodzaj sytuacji międzyludzkiej, w której odbiorca szczególnie współtworzył zakres, a nawet formułę przekazu. Największe znaczenie dla odtworzenia psychiki autora mają te listy, które były adresowane do osób najbliższych, które zawierały wyznania, a ich podstawą była miłość, przyjaźń, a – niekiedy – skrywana niechęć czy wręcz – otwarta krytyka. List romantyczny zadziwia wielotematowością i zmiennością gry słownej. Pojawia się w nim forma poetycka obok czystego komunikatu. Jest projekcją pełnej swobody twórczej. Listy – to świadectwa szczególne, bo najprawdziwsze – stanu duszy autora, jego pragnień, aktualnego etapu zainteresowań, przeżyć i dążeń, a analiza poszczególnych bloków pozwala na śledzenie ewolucji osobowości.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Zadaje również pytania podsumowujące i prosi wybranych uczniów o odpowiedzi.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się z treścią przytoczonego fragmentu opracowania autorstwa Anity Całek, a następnie napisz pracę pisemną na co najmniej 250 słów na temat „Autokreacja w liście jako wyraz iluzji podmiotowości na przykładzie korespondencji Zygmunta Krasińskiego”.

   Anita Całek
   Nowa teoria listu
   Czemu służą autokreacje siebie jako posłusznego syna w listach do ojca? Wydaje się, że pełnią podwójną rolę. Są oczywiście elementem wzmacniania więzi ojcowsko‑synowskiej, zwłaszcza w sytuacji oddalenia. Jednak być może stanowią również element egzystencjalnego konstytuowania siebie jako podmiotu tych relacji, a nie przedmiotu sterowanego poleceniami ojca. Poprzez epistolarny dialog w świadomości poety powstaje przynajmniej iluzja samostanowienia. Zygmunt, nawet jeśli wyznaje, że jest całkowicie oddany ojcu, ma władzę „na papierze”, by to uczynić (lub nie – chociaż wiadomo, że tej drugiej możliwości nie wykorzystuje). Jest to zatem iluzja samostanowienia, jednak z jakiegoś względu potrzebna samemu poecie. List w tej optyce stanowi narzędzie – nawet iluzorycznej – autokreacji, dokonywanej co prawda ściśle według wskazówek ojca, ale jednak dającej synowi złudzenie podmiotowości.
   Zygmunt jako uczestnik listownej korespondencji stawia samego siebie w pozycji partnera, którym dla ojca w życiu być nie może i nie potrafi.

   Źródło: Anita Całek, Nowa teoria listu, Kraków 2019, s. 335.

Materiały pomocnicze:

• https://www.repozytorium.uni.wroc.pl/Content/78152/PDF/Epistolarne_swiadectwa_milosci_synowskiej_Zygmunt_Krasinski_Wincenty_Krasinski.pdf

• https://repozytorium.uwb.edu.pl/jspui/bitstream/11320/10570/1/M_Piechota_O_%28nie%29obecnosci_Zygmunta_Krasinskiego.pdf

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Film”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.