Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Elżbieta Korzeniak, Tomasz Korzeniak, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Reakcje halogenopochodnych węglowodorów z wodorotlenkami sodu i potasu

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

I. Pozyskiwanie, przetwarzanie i tworzenie informacji. Uczeń:

1) pozyskuje i przetwarza informacje z różnorodnych źródeł z wykorzystaniem technologii informacyjno‑komunikacyjnych.

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • pisze i uzgadnia równania reakcji, zachodzące pomiędzy halogenopochodnymi węglowodorów a wodorotlenkami sodu i potasu;

  • omawia warunki, w których zachodzi reakcja substytucji, a w których reakcja eliminacji;

  • wyjaśnia regułę Zajcewa.

Strategie nauczania:

  • asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

  • dyskusja dydaktyczna;

  • film samouczek;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • analiza materiału źródłowego;

  • technika termometr.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • rzutnik multimedialny;

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

  2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytania: Jakie rodzaje wiązań występują w cząsteczkach halogenopochodnych węglowodorów? Czy ze względu na dodatnią polaryzację atomu węgla będzie on podatny na atak nukleofila czy elektrofila.

  3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

  1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału w sekcji „Przeczytaj”. Analizują równania reakcji, zwracają uwagę na rodzaj produktów reakcji.

  2. Chętna osoba zapisuje na tablicy równanie reakcji 2‑chloropropanu z wodnym roztworem NaOH. Nauczyciel i pozostali uczniowie weryfikują poprawność zapisu równania.

  3. Następna chętna osoba zapisuje równanie reakcji 2‑chlorobutanu z alkoholowym roztworem NaOH. Nauczyciel wraz z pozostałymi osobami weryfikują poprawność zapisu równania. Nauczyciel wprowadza regułę Zajcewa.

  4. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Kiedy będzie zachodzić substytucja, a kiedy eliminacja? Nauczyciel wspólnie z uczniami określa warunki, które preferują reakcję substytucji oraz warunki dla reakcji eliminacji.

  5. Nauczyciel poleca pracę w parach z medium. Uczniowie zapoznają się z poleceniem i wykonują zawarte tam ćwiczenia.

  6. Pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

  1. Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być użyty jako forma utrwalająca w podsumowaniu lekcji lub jako forma wprowadzająca przed przystąpieniem do wykonywanych zadań. Uczniowie nieobecni mogą wykorzystać medium do samokształcenia celem uzupełnienia swoich luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

  1. Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów oraz cenki dla uczniów.

  2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

  • Podaj typ reakcji 2‑chloropropanu z wodnym roztworem KOH.

  • Nazwij główny produkt reakcji 3‑bromo‑2,3‑dimetylopentanu z alkoholowym roztworem KOH.

Sprawdź się