Dla nauczyciela

Autor: Joanna Oparek

Przedmiot: Język polski

Temat: Fatum w antycznej wizji losów człowieka. Król Edyp Sofoklesa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
11) rozumie pojęcie motywu literackiego i toposu, rozpoznaje podstawowe motywy i toposy oraz dostrzega żywotność motywów biblijnych i antycznych w utworach literackich; określa ich rolę w tworzeniu znaczeń uniwersalnych;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
8) tworzy plan kompozycyjny i dekompozycyjny tekstów o charakterze argumentacyjnym;
11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;
IV. Samokształcenie.
9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;
Lektura uzupełniająca
1) Sofokles, Król Edyp;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • dokona analizy i interpretacji wybranych fragmentów Króla Edypa Sofoklesa;

  • objaśni, na czym polegało działanie fatum w życiu Edypa;

  • przedstawi losy Edypa jako symbolu każdego człowieka;

  • wyjaśni znaczenie motywu snu w Królu Edypie Sofoklesa;

  • na podstawie filmu zredaguje notatkę, w której wyjaśni, na czym polega ironia tragiczna.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • mapa myśli;

  • debata Oksfordzka.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o odnalezienie w różnych źródłach filmowych i teatralnych nawiązań do dramatu Sofoklesa Król Edyp.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel sprawdza przygotowanie uczniów do lekcji. Chętne osoby wskazują teatralne i filmowe nawiązania do utworu Sofoklesa, np. Król Edyp w reżyserii Laco Adamika, Gustawa Holoubka, film włoskiego reżysera Piera Paolo Pasoliniego, Edyp Andre Gide

  2. Nauczyciel wprowadza uczniów w temat, mówiąc, że sztuka Król Edyp została uznana przez Arystotelesa w jego Poetyce za wzór tragedii doskonałej. Do dziś jest to jedna z najczęściej inscenizowanych sztuk z siedmiu tragedii Sofoklesa. Mówi również o wyjątkowej mocy odziaływania tragedii Sofoklesa i mitu Edypa.

  3. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat i cel zajęć oraz wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”. Następnie wspólnie z uczniami tworzy mapę myśli ujmującą odniesienia do fatum dawniej i dziś (uczniowie określają, czy współcześnie fatum również istnieje).

  2. Uczniowie zapoznają się z filmem zamieszczonym w sekcji „Przeczytaj”. Na tej podstawie przygotowują notatkę syntetyzującą związaną z obejrzanym materiałem. Wybrana osoba prezentuje swoją pracę.

  3. Nauczyciel – odnosząc się do treści „Prezentacji TED” – pogłębia temat fatum. Prosi uczniów o wyjaśnienie na podstawie filmu koncepcji fatum w opowieści o rodzie Labdakidów. Uczniowie mogą to zrobić w formie dyskusji lub pisemnie (polecenie 1.).

  4. Nauczyciel może dodać, że mit Edypa na przestrzeni różnych epok stanowił inspirację dla wielu artystów, ale także dla filozofów, jak Hegel czy Fryderyk Nietzsche. Zdaniem Nietzschego Edyp – zabójca ojca, mąż własnej matki, rozwiązujący decydującą o śmierci i życiu zagadkę – jest człowiekiem predestynowanym zgodnie z dawnymi wierzeniami do bycia czarownikiem. Naruszenie odwiecznego porządku to zmuszenie natury, by ujawniła swe tajemnice, co daje nad nią kontrolę, a to właśnie istota magii. Niemiecki filozof uważał Edypa za herosa i buntownika występującego przeciw religii. Edyp jako buntownik przekraczający granice stał się w XIX wieku przykładem rewolucjonisty, a także inspiracją dla nowych nurtów w sztuce, literaturze.

  5. Uczniowie przechodzą do sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel dzieli klasę na 2 zespoły. Każdy z nich wykonuje ćwiczenia tam zamieszczone (jeśli nie starczy czasu, nauczyciel wskazuje uczniom numery ćwiczeń do wykonania). Zespół, który skończy pracę jako pierwszy, zgłasza to nauczycielowi, który weryfikuje poprawność odpowiedzi. Może nagrodzić klasę ocenami za pracę.

Faza podsumowująca:

  1. Debata oksfordzka – debatują przeciwnicy i obrońcy tezy, że człowiek nie może zmienić swojego przeznaczenia. Debacie przewodniczy nauczyciel lub wybrany przez uczniów marszałek.

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat realizacji kryteriów sukcesu. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia.

Praca domowa:

  1. Napisz plan rozprawki na temat: Król Edyp Sofoklesa w kontekście wierzeń starożytnych Greków. Zawartość punktów powinna być precyzyjna – nie wystarczy zapis typu; Wstęp, Rozwinięcie, Zakończenie.
    Polecenie 2 z sekcji „Prezentacja TED”.

Materiały pomocnicze:

  • Literatura polska. Przewodnik encyklopedyczny, tom 1 i 2, praca zbiorowa, Warszawa 1984.

  • W. Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 2003.

  • W. Markowska, Mity greckie, Warszawa 1953.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Prezentacja TED”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się