Scenariusz zajęć

Autor: Robert Wróbel, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Filtracja, dekantacja, wirowanie

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

V. Roztwory. Uczeń:

4) opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki (m.in. ekstrakcja, chromatografia).

Zakres rozszerzony

V. Roztwory. Uczeń:

4) opisuje sposoby rozdzielenia roztworów właściwych (ciał stałych w cieczach, cieczy w cieczach) na składniki (m.in. ekstrakcja, chromatografia, elektroforeza).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• dobiera sprzęt laboratoryjny potrzebny do oddzielenia osadu od roztworu;

• projektuje doświadczenie pozwalające oddzielić osad od roztworu;

• wykonuje eksperyment rozdzielania osadu od cieczy;

• omawia filtrację, dekantację i wirowanie;

• dobiera odpowiednią metodę oddzielenia osadu od rodzaju roztworu i osadu.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia laboratoryjne;

• eksperyment;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca zbiorowa;

• praca w parach.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel prosi uczniów, aby podali przykłady mieszanin, z którymi spotykają się na co dzień, a następnie przykłady mieszanin niejednorodnych i ich sposoby rozdziału.

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu „mieszaniny niejednorodne”. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie samodzielnie analizują tekst w e‑materiale, dotyczący roztworów homogenicznych i heterogenicznych, po czym chętni uczniowie podają interpretację tych pojęć, z podaniem przykładów.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy zadaniowe:

• I grupa – sączenie;

• II grupa – dekantacja;

• III grupa – wirowanie.
  Uczniowie analizują materiał w dostępnych źródłach informacji, po czym chętni lub wskazani uczniowie omawiają te rodzaje rozdzielania mieszanin na składniki.

3. Uczniowie zapoznają się z grafiką interaktywną w e‑materiale. Następnie uczniowie dobierają się w pary. Prowadzący zajęcia rozdaje uczniom karty pracy „Rozdzielanie mieszaniny niejednorodnej”, odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie w parach wykonują eksperymenty: sączenie i dekantację. Nauczyciel nadzoruje poprawne złożenie zestawów, ewentualne błędy koryguje. Uczniowie uzupełniają karty pracy.

4. Po zakończonej pracy chętni uczniowie prezentują efekty pracy w parach. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów.

5. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę samodzielnie, wykonując zadania w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: jakie roztwory nazywamy homogenicznymi, a jakie heterogenicznymi? Co to jest mieszanina niejednorodna? Na czym polega sączenie? Jaki sprzęt i szkło laboratoryjne wchodzą w skład zestawu do sączenia? Na czym polega dekantacja i wirowanie?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie mają za zadanie wypisać w zeszytach wady i zalety filtracji i dekantacji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystany w celu przygotowania uczniów do wykonania ćwiczenia oraz podczas przygotowywania się do zajęć.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to jest mieszanina niejednorodna?

• Jakie roztwory nazywamy homogenicznymi, a jakie heterogenicznymi?

• Na czym polega sączenie?

• Jaki sprzęt i szkło laboratoryjne wchodzą w skład zestawu do sączenia?

• Na czym polega dekantacja i wirowanie?

2. Doświadczenie:

3. Sprzęt i szkło laboratoryjne: zlewki, lejki, bibuła filtracyjna, bagietka;

4. Odczynniki chemiczne: nierozpuszczalne sole ${\text{CaCO}}_3$, $\text{FeS}$, woda destylowana.

5. Instrukcja wykonania doświadczenia:

• Przygotuj zestaw do sączenia/dekantacji.

• Przygotuj z odczynników odpowiednie mieszaniny.

• Przeprowadź proces sączenia/dekantacji.

• Obserwuj zmiany.

6. Karty pracy: