Autor: Martyna Wojtowicz

Temat: Umierali […] setkami, zarówno w dzień, jak i w nocy. Wielka zaraza i jej następstwa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• opisuje, czym była czarna śmierć w połowie XIV w. i w jaki sposób rozprzestrzeniła się nie tylko po Europie;

• wyjaśnia wymowę popularnego w okresie późnego średniowiecza motywu danse macabre (tańca śmierci);

• tłumaczy wpływ epidemii na sytuację gospodarczą Europy;

• wyjaśnia hasło „żakeria”;

• omawia przyczyny i przebieg średniowiecznych niepokoi społecznych i rebelii.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „»Umierali […] setkami, zarówno w dzień, jak i w nocy«. Wielka zaraza i jej następstwa”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Chętni/wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj”. Nauczycie dzieli ich na dwie grupy - jedna skupia się na czarnej śmierci i epidemii w Europie, druga – na wywołanych przez nią skutkach społecznych i gospodarczych.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy zawartość sekcji „Wprowadzenie”, przedstawia temat oraz cele zajęć, omawia razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji. Wspomina o tym, że druga połowa XIV w. należała do najbardziej burzliwych w dziejach społeczeństw Starego Kontynentu, dotkniętego epidemią, a w jej wyniku zmianami społecznymi, gospodarczymi i kulturowymi.

Faza realizacyjna:

1. Prezentacje uczniów. Część właściwa lekcji zaczyna się od prezentacji efektów pracy w domu wybranych uczniów. Nauczyciel określa czas na każdą z prezentacji, prosi też wybraną osobę o notowanie na tablicy najważniejszych informacji. Uczniowie przedstawiają swoje prezentacje poświęcone czarnej śmierci oraz skutkom przez nią wywołanym. Pozostali uczniowie zadają pytania prezentującym oraz uzupełniają informacje.

2. Po zakończeniu prezentacji uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenia 2 i 3, analizują ilustrację oraz mapę. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

3. Nauczyciel wspomina, że czarna śmierć odcisnęła piętno na kulturze  średniowiecza. Przykładem jest Dekameron Giovanniego Boccaccia. Prowadzący odtwarza audiobook, a następnie zadaje uczniom pytanie z polecenia 1: Do jakiego stopnia literatura piękna może stanowić źródło historyczne pomagające w rekonstrukcji wydarzeń z przeszłości? Prosi też, aby uczniowie opisali, jakie uczucia i zachowania towarzyszyły pojawieniu się i rozprzestrzenianiu dżumy we Włoszech w XIV w. (polecenie 2). Uczniowie proponują odpowiedzi, mogą wzajemnie uzupełniać swoje wypowiedzi.

4. Uzupełnieniem pracy z multimedium jest ćwiczenie 4, które uczniowie wykonują w parach, a następnie konsultują swoje rozwiązanie z inną parą uczniów.

5. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Które skutki tej pandemii waszym zdaniem odegrały najistotniejszą rolę? Dlaczego? Uczniowie odpowiadają, dyskutując między sobą. Nauczyciel może nawiązać do obecnej pandemii, dopytując, czy uczniowie widzą podobieństwa i różnice w zachowaniu ludzi średniowiecznych i żyjących współcześnie. Jaki wpływ na życie społeczne i gospodarcze może mieć obecna sytuacja?

6. Uczniowie wykonują kolejne ćwiczenia 5 i 6 w parach, na koniec omawiają poprawność wykonanych ćwiczeń,

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenie 7, wskazując następstwa kryzysu połowy XIV w. Uczniowie rozwiązują je wspólnie na forum klasy.

2. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. Wybrany uczeń odczytuje cele lekcji, następuje wspólne omówienie: co udało się osiągnąć, do czego warto wrócić, czego nie udało się zrealizować i dlaczego.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenia 1 i 9 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocznicze:

A. Rutkowska‑Płachcińska, Dżuma w Europie Zachodniej w XIV w. Straty demograficzne i skutki psychiczne, Przegląd Historyczny 69/1 (1978).

R. Michałowski, Historia powszechna. Średniowiecze, PWN, Warszawa 2012.

J.N. Hays, Epidemics and pandemics: their impacts on human history, Santa Barbara, Calif., 2005.

Schyłek średniowiecznej Europy, red. H. Samsonowicz, Warszawa 2003.

Wskazówki metodyczne:

Nauczyciel może poprosić uczniów o odsłuchanie audiobooka przed zajęciami. W fazie realizacyjnej lekcji powinien wtedy poprosić uczniów o zreferowanie najważniejszych zagadnień i wykonanie poleceń.

Audiobook może być również wykorzystany w lekcji dotyczącej m.in. zmian politycznych i społecznych w końcu średniowiecza w Europie Zachodniej.