Autor: Piotr Obolewicz

Temat: Kobieca powieść bezkobieca? O bohaterkach Lalki Bolesława Prusa

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• analizuje postępowanie bohaterek Lalki Bolesława Prusa w kontekście odgrywanych przez nie ról społecznych,

• określa stosunek Bolesława Prusa do idei emancypacyjnych,

• interpretuje fragmenty Lalki i perły Olgi Tokarczuk w odniesieniu do kreacji bohaterek kobiecych Prusa,

• przygotowuje argumenty do dyskusji na temat emancypacji.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem e‑podręcznika;

• ćwiczeń przedmiotowych;

• dyskusja za i przeciw;

• dyskusja panelowa.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Kobieca powieść bezkobieca? O bohaterkach Lalki Bolesława Prusa”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj”. Proponuje także zainteresowanym osobom, by przygotowały się do dyskusji panelowej, w której wystąpią w roli ekspertów. Jedna osoba powinna zostać moderatorem dyskusji. Tematem będzie emancypacja; nauczyciel prosi więc chętnych uczniów, by przygotowali najważniejsze (hasłowe) informacje na temat ruchów emancypacyjnych w Europie i na świecie od XIX wieku do współczesności.
   UWAGA: zajęcia mogą zostać zaplanowane przez nauczyciela na dwie godziny lekcyjne.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji oraz cele zajęć, omawiając lub ustalając razem z uczniami kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel pyta: jakie role społeczne są tradycyjnie przypisywane kobietom, a jakie mężczyznom? Jakie korzyści społeczne niesie ten podział? Jakie zagrożenia? Uczniowie dyskutują swobodnie, wymieniając się poglądami. Później nauczyciel kieruje ich uwagę na bohaterki Lalki. Pyta: jakie są kobiety z powieści Prusa? Jakim stereotypom ulegają? Jak postrzegają je mężczyźni?
   Po krótkiej wymianie zdań prowadzący poleca, by uczniowie wykonali w parach polecenia towarzyszące mapie myśli. Następnie prosi wybrane osoby o prezentację wyników pracy, weryfikuje je i ocenia.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zapowiada, że uczniowie wezmą udział w dyskusji panelowej na temat emancypacji, a przygotowaniem do niej będzie wykonanie ćwiczeń z sekcji „Sprawdź się”. Poleca, by uczniowie wykonali indywidualnie ćw. 3 i 4.

2. Dyskusja panelowa. Nauczyciel zapowiada, że w roli ekspertów wystąpią w niej osoby, które przygotowały się w domu. Tematem będzie emancypacja, eksperci prezentują krótką historię tej idei. Być może znajdą się wśród nich zwolennicy i przeciwnicy emancypacji, którzy zechcą przedstawić swoje poglądy na omawiany temat. Pozostali uczestnicy zajęć mogą włączać się do dyskusji, zadawać pytania, wyrażać swoje przekonania, prosić ekspertów o dodatkowe informacje. Nauczyciel dba o to, by dyskusja przebiegała w przyjaznej atmosferze, z poszanowaniem oponentów.

3. W podsumowaniu dyskusji nauczyciel może postawić pytania: czy proces emancypacji kobiet zakończył się już, czy też trwa nadal? Czy emancypacja jest potrzebna? W podsumowaniu mogą wziąć udział wszyscy uczestnicy dyskusji, sygnalizując chęć zabrania głosu.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel poleca, by uczniowie wykonali w parach ćw. 8. Następnie prosi wybrane osoby o przedstawienie odpowiedzi.

2. Na koniec zajęć nauczyciel raz jeszcze wyświetla na tablicy interaktywnej lub przy użyciu rzutnika temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście wyświetlonych treści prosi uczniów o rozwinięcie zdania: Na dzisiejszych zajęciach nauczyłem się…

Praca domowa:

1. Do wyboru:
   a) Ustosunkuj się do stwierdzenia Olgi Tokarczuk, która uważa, że bohaterkom kobiecym w Lalce Bolesława Prusa brakuje „jakiegoś wymiaru”. Sformułuj przynajmniej dwa argumenty. Weź pod uwagę własne doświadczenia czytelnicze.
   b) Zastanów się, która z bohaterek wykreowanych przez Bolesława Prusa w Lalce mogłaby stać się główną bohaterką współczesnego serialu. Wyjaśnij, dlaczego jej historia mogłaby zainteresować widzów. Odnieś się także do sposobu kreacji tej postaci.

Materiały pomocnicze:

• Wojciech Strokowski, Polonista polimedialny, w: Polonista w szkole, pod red. Anny Janus‑Sitarz, Kraków 2004.

• Olga Tokarczuk, Lalka i perła, Kraków 2016.

• Grażyna Borkowska, „Lalka” – kobiety, mężczyźni, miłość, „Wiek XIX. Rocznik Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza” 2014.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.