Autor: Joanna Kalinowska

Temat: Kultura średniowieczna – dziedzictwo starożytności

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia znaczenie kultury antycznej oraz państw barbarzyńskich dla rozwoju cywilizacji średniowiecznej;

• wskazuje, które środowiska miały największy wpływ na kulturę w średniowieczu;

• ocenia, jaka była rola Kościoła w kształtowaniu średniowiecznej Europy.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

• analiza materiału źródłowego (porównawcza);

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Kultura średniowieczna – dziedzictwo starożytności”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i wykonywać polecenia.

2. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują prezentację na podstawie informacji zawartych w sekcji „Przeczytaj” i dodatkowych źródeł. Dzielą się zakresem tematycznym: część skupia się na wpływie kultury antycznej i jej dziedzictwie, inni – także na wpływie kultury państw barbarzyńskich.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom temat oraz cele lekcji.

2. Prowadzący inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel przypomina o prezentacjach przygotowanych przez uczniów przed lekcją. Poleca wybranej osobie (lub ochotnikowi) zaprezentowanie swojej pracy przed resztą klasy. Jako pierwszy występuje uczeń omawiający związki cywilizacji średniowiecznej z kulturą antyczną, a następnie uczeń przedstawiający wpływ kultury barbarzyńskiej. Po prezentacjach uczniowie krótko o nich dyskutują, dodają informacje, które ich zdaniem warto uwzględnić. Prowadzący może korygować odpowiedzi i je uzupełniać.

2. Praca z drugim multimedium („Film + Sprawdź się”). Nauczyciel odtwarza film i poleca uczniom, aby wynotowali najważniejsze informacje. Po emisji nagrania każdy uczeń samodzielnie przygotowuje odpowiedzi do poleceń. Zadaniem uczniów jest opisanie, jaka była rola Kościoła w zachowaniu dziedzictwa antycznego i kształtowaniu średniowiecznej Europy, a także wskazanie elementów dorobku kulturowego starożytności, które zostały zaadaptowane w średniowieczu. Po wyznaczonym przez nauczyciela czasie wybrani lub chętni uczniowie odczytują swoje odpowiedzi. Nauczyciel je komentuje.

3. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 1 i 2 w sekcji „Film + Sprawdź się”. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i ustalają jedną wersję odpowiedzi. Na koniec wybrani uczniowie przedstawiają propozycje odpowiedzi, następuje wspólne ich omówienie na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie tworzą w parach krzyżówkę podsumowującą zajęcia. Pary siedzące obok siebie wymieniają się krzyżówkami i je rozwiązują.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W kontekście ich realizacji następuje omówienie ewentualnych problemów z wykonaniem ćwiczeń i poleceń.

3. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

Zapoznaj się z prezentacją multimedialną, a następnie wykonaj dołączone do niej polecenie 2: „Oceń stosunek wczesnośredniowiecznych uczonych do antycznego dorobku naukowego”.

Materiały pomocnicze:

Wielka Historia Świata, t. 1–12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności), Świat Książki 2004–2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011–2019.

Europa w średniowieczu. Wybór źródeł do historii powszechnej średniowiecza, oprac. G.P. Bąbiak, J. Kaliszuk, pod kier. nauk. E. Potkowskiego, Pułtusk 1996.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 4, Wczesne średniowiecze, oprac. J. Włodarczyk, Warszawa 1960.

Teksty źródłowe do nauki historii w szkole, nr 9, Kultura średniowieczna (do schyłku XV w.), oprac. L. Matusik, Warszawa 1960.

M. Demska‑Trębaczowa, Materiały źródłowe do historii kultury. Wieki średnie, Warszawa 1981.

Powszechna historia państwa i prawa. Wybór tekstów źródłowych, wybór M. J. Ptak, M. Kinstler, Wrocław 1996.

Wskazówki metodyczne:

Treści zawarte w prezentacji multimedialnej mogą zostać wykorzystane przez uczniów przygotowujących przed lekcją własne prezentacje. Film natomiast można wykorzystać do przygotowania się do lekcji powtórkowej.