Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Czytanie ze zrozumieniem: Orient a kultura sarmacka

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
3) rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), retorycznych (przemówienie, laudacja, homilia), popularnonaukowych i naukowych (rozprawa); wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; rozpoznaje środki językowe i ich funkcje zastosowane w tekstach; odczytuje informacje i przekazy jawne i ukryte; rozróżnia odpowiedzi właściwe i unikowe;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
4) określa rodzaje zapożyczeń i sposób ich funkcjonowania w polszczyźnie różnych epok; odnosi wskazane zjawiska do współczesnej polszczyzny;
3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:
3) rozpoznaje i określa funkcje tekstu (informatywną, poetycką, metajęzykową, ekspresywną, impresywną – w tym perswazyjną);
4) rozpoznaje zjawiska powodujące niejednoznaczność wypowiedzi (homonimie, anakoluty, elipsy, paradoksy), dba o jasność i precyzję komunikatu;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
IV. Samokształcenie.
3. korzysta z literatury naukowej lub popularnonaukowej;
5. dokonuje krytycznej selekcji źródeł;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • zapozna się z fragmentem książki Janusza Tazbira na temat kultury sarmatyzmu;

  • omówi wpływy Wschodu i Zachodu na kulturę sarmacką;

  • przeanalizuje, na czym polegał synkretyzm kulturalny epoki.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się nad pojęciami kojarzącymi się ze słowem sarmatyzm.

Faza wprowadzająca:

  1. Uczniowie zgłaszają swoje propozycje dotyczące słowa sarmatyzm. Wybrana osoba zapisuje je na tablicy, tworząc mapę myśli. Na koniec nauczyciel zapowiada, że uczniowie będą mogli zweryfikować i uzupełnić swoją wiedzę podczas zajęć.

  2. Nauczyciel omawia, czym jest sarmatyzm i jaką rolę on odgrywał. Poleca uczniom, aby zapoznali się z obrazem zamieszczonym w sekcji „Przeczytaj” przedstawiającym wizerunek polskiego szlachcica i jego strój.

  3. Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

Faza realizacyjna:

  1. Praca z multimedium („Mapa myśli”). Nauczyciel zapowiada, że uzupełnieniem informacji na temat sarmatyzmu będzie mapa myśli z zamieszczonymi w niej cytatami. Uczniowie po zapoznaniu z mapą pracują w dwójkach, a wylosowana para przedstawia swoją odpowiedź (do obu poleceń). Pozostali uczniowie mogą ją uzupełniać, jeśli uznają, że zabrakło jakichś informacji.

  2. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy. Każda z grup wykonuje ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się” (bez ćwiczenia 8). Po upływie wyznaczonego czasu uczniowie wspólnie omawiają odpowiedzi. Nauczyciel może zadać uczniom pytanie, czy słowo sarmatyzm ma wydźwięk pozytywny czy negatywny, i prosić o uzasadnienie stanowiska.

Faza podsumowująca:

  1. W ramach podsumowania dla utrwalenia wiedzy i umiejętności uczniowie wykonują w parach ćwiczenie 8 w sekcji „Sprawdź się”. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonania zadania wraz z uczniami.

  2. Nauczyciel ponownie wyświetla na tablicy temat lekcji zawarty w sekcji „Wprowadzenie” i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli?

Praca domowa:

  1. Przygotuj prezentację multimedialną, w której podsumujesz zdobyte podczas lekcji wiadomości.

  2. Wypisz przejawy obecności kultury sarmackiej we współczesnym świecie.

Materiały pomocnicze:

  • T. Mańkowski, Genealogia sarmatyzmu, Warszawa 1946.

  • A. Zajączkowski, Szlachta polska. Kultura i struktura, Warszawa 1993.

Wskazówki metodyczne

  • Nauczyciel może wykorzystać multimedium bazowe jako podsumowanie zajęć.

Sprawdź się