Autor: Izabela Strączek

Przedmiot: historia

Temat: Odzyskanie niepodległości

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XLI. Walka o odrodzenie państwa polskiego po I wojnie światowej

Uczeń:

1) analizuje proces formowania się centralnego ośrodka władzy państwowej (od październikowej deklaracji Rady Regencyjnej do małej konstytucji z 1919 r.).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• ocenia, czy słusznie 11 listopada obchodzimy święto niepodległości;

• opisuje sprzeczne odczucia, które towarzyszyły Polakom jesienią 1918 r.;

• tworzy własny ranking twórców niepodległości.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• analiza tekstów źródłowych,

• analiza SWOT,

• dyskusja.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery/tablety z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• flipcharty i markery.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Ocenicie, czy słusznie 11 listopada obchodzimy święto niepodległości oraz jakie szanse i zagrożenia stanęły przed Polską nazajutrz po odzyskaniu niepodległości.

2. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat, mówiąc: Jest początek listopada 1918 r. Jak wygląda ówczesna sytuacja w Europie? Co się dzieje na ziemiach polskich, a co w pozostałej części kontynentu? Uczniowie powinni wspomnieć np. o kończącej się I wojnie światowej, rozpadzie Austro‑Węgier, rewolucji w Niemczech, podpisaniu rozejmu w Compiègne i jego postanowieniach. Jeśli mają problemy z odpowiedzią, nauczyciel podsuwa sugestie; jeśli trzeba, koryguje błędne odpowiedzi.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel zapowiada, że uczniowie będą teraz rekonstruować to, co działo się na ziemiach polskich po ogłoszeniu rozejmu i przyjeździe Józefa Piłsudskiego do Warszawy. Prosi dwóch ochotników, aby odczytali z e‑materiału po jednym z tekstów źródłowych: pierwszy uczeń odczytuje fragment wspomnień Jędrzeja Moraczewskiego, drugi – Stanisława Dzierzbickiego.

2. Następnie nauczyciel pyta uczniów:

• Jaka atmosfera panowała w pierwszych dniach odzyskania niepodległości?

• Jak przebiegało przejmowanie przez Polaków władzy? Dlaczego tak się działo?

3. Nauczyciel wskazuje, że w tym czasie formowało się wiele lokalnych ośrodków polskiej władzy. Dzieli uczniów na sześć grup, każdej z nich zostaje przypisany losowo jeden z ówczesnych polskich polityków: Józef Piłsudski, Roman Dmowski, Wincenty Witos, Ignacy Daszyński, Wojciech Korfanty oraz Jan Paderewski.

4. Uczniowie analizują treść e‑materiału oraz teksty źródłowe związane z danym politykiem, znajdujące się na schemacie. Nauczyciel informuje uczniów, aby w trakcie analizy zwracali uwagę na to, jak każdy z polityków oceniał sytuację wewnętrzną Polski oraz jaki był stosunek państw europejskich do polskich władz.

5. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat tego, co zdaniem uczniów mogło być powodem problemów z utworzeniem centralnego ośrodka władzy. Na koniec prosi chętnego ucznia o podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel prosi uczniów, by w parach przygotowali analizę SWOT dotyczącą sytuacji Polski nazajutrz po odzyskaniu niepodległości (uczniowie mogą wykorzystać tabelę zamieszczoną w ćwiczeniu 9). W razie potrzeby objaśnia uczniom tę metodę. Uczniowie na podstawie tekstów źródłowych przygotowują swoje argumenty na temat mocnych oraz słabych stron Polski po odzyskaniu niepodległości, a także stojących przed nią szans i zagrożeń w przyszłości. Nauczyciel wyznacza czas na realizację zadania i rysuje na tablicy/wyświetla na tablicy interaktywnej tabelę do analizy SWOT.

2. Po upływie wyznaczonego czasu chętni lub wybrani uczniowie umieszczają we właściwych miejscach tabeli swoje argumenty. Nauczyciel z uczniami dokonuje analizy. Prosi jednego ucznia o podsumowanie wyników.

Praca domowa:

1. Zapoznaj się ze schematem i sylwetkami kilku osób związanych z odzyskaniem niepodległości. Stwórz własny panteon bohaterów. Wybierz trzy spośród poniższych postaci lub zastanów się, kogo dopisałbyś do tego grona i dlaczego.

2. Dlaczego to właśnie 11 listopada uznano za dzień, w którym do dziś świętuje się odzyskanie niepodległości? Czy uważasz, że był to słuszny wybór? Podaj argumenty przemawiające za tą datą.

Materiały pomocnicze:

Rok 1918: odzyskiwanie Niepodległej, wybór i oprac. Agnieszka Dębska, Ośrodek KARTA, Dom Spotkań z Historią, Agora SA, Warszawa 2008.

Rok 1918 we wspomnieniach mężów stanu, polityków i wojskowych, wybór i oprac. Jan Borkowski, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1987.

Paweł Skibiński, Polska 1918. Polityka i życie codzienne, Muza, Warszawa 2018.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać multimedium do pracy w parach: uczniowie wybierają dwóch polityków i dyskutują między sobą o wybranych bohaterach, ich poglądach oraz działaniach podjętych w omawianym na lekcji okresie.