Autor: Bożena Święch

Temat: Warsztaty interpretacyjne. Tadeusz Różewicz W świetle lamp filujących

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

• analizuje i interpretuje wiersz W świetle lamp filujących;

• wskazuje środki poetyckiego wyrazu i rozpoznaje ich funkcję w wierszu;

• rozpoznaje i funkcjonalnie wykorzystuje konteksty interpretacyjne;

• redaguje odpowiedzi na pytania, pracując metodą World Cafe.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• World Cafe;

• burza mózgów.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• arkusze papieru, flamastry w 7 kolorach;

• Słownik języka polskiego w wersji tradycyjnej lub online.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał „Warsztaty interpretacyjne. Tadeusz Różewicz W świetle lamp filujących”. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i multimedium w sekcji „Schemat” tak, aby podczas lekcji mogli w niej aktywnie uczestniczyć i rozwiązywać zadania.

2. Chętni lub wybrani uczniowie przygotowują się do głośnego czytania utworu w e‑materiale z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy zdjęcie przedstawiające kopię prototypu lampy naftowej.

RiTT6IOetuHZE

Fotografia przedstawia lampę naftową stojącą na kamiennym blacie. Składa się z połączonych ze sobą szklanych pojemników. Dolny to zbiornik. Na jego dnie znajduje się nafta i koniec dość długiego knota ze sznurka. Górna część to kominek. Pośrodku umieszczono metalową rurkę z której wystaje końcówka knota. Z boku lampy umocowany jest uchwyt. Lampa jest zapalona.

2. Zadaniem uczniów jest zastosowanie burzy mózgów i wypisanie metaforycznych skojarzeń związanych z lampą naftową w tekstach kultury. Przykładowo:

• źródło światła,

• jakość życia,

• czasy dawne,

• to, czego lampa była świadkiem,

• nowe możliwości, zagrożenia,

• granica tego, co dawne i tego, co nowe.

3. Nauczyciel podsumowuje wypowiedzi uczniów, podaje cel i temat lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi, aby wybrana osoba odczytała głośno wiersz W świetle lamp filujących.

2. Uczniowie proponują odczytanie tytułu wiersza, uzasadniają swoje propozycje, korzystają z dostępnego słownika tradycyjnego lub online, aby skonfrontować proponowane przez siebie odczytanie sformułowania lampy filujące z objaśnieniami:
   filować
   • pot. «patrzeć lub zaglądać gdzieś ukradkiem»
   • «o lampie naftowej, świecy, knocie itp.: kopcić; o świetle lampy: drgać»
   • «w grach karcianych: powoli rozsuwać i oglądać otrzymane karty w celu wywołania napięcia wśród graczy».

3. Nauczyciel dzieli klasę na 7 zespołów i proponuje, aby podczas swojej pracy związanej z analizą i interpretacją wiersza grupy wykorzystały dostępne w e‑podręczniku Kroki eksplikacji tekstu, wiadomości z sekcji „Przeczytaj” i prezentację multimedialną dostępną w e‑lekcji.

4. Uczniowie redagują w formie mapy myśli notatkę podsumowująca pracę w grupach.

5. Nauczyciel proponuje uczniom, aby pozostali w 7 grupach. Każda z nich siedzi przy osobnym stole/zestawionych stolikach. Celem jest wykorzystanie metody World Cafe i dzięki niej zaproponowanie możliwie największej liczby odpowiedzi na pytania rozpoczynające prezentację multimedialną w e‑materiale Nauczyciel przypomina zasady World Cafe.
   https://partycypacjaobywatelska.pl/strefa‑wiedzy/techniki/world‑cafe/
   • Skup się na tym, co ważne.
   • Dokładaj swoje pomysły do dyskusji.
   • Mów, co myślisz i czujesz.
   • Słuchaj, żeby zrozumieć.
   • Łącz ze sobą pomysły.
   • Wspólnie nasłuchuj nowych refleksji i głębszych pytań.

6. Każda z grup siedzących przy 7 stolikach otrzymuje plakat z pytaniem i zapisuje odpowiedzi wynikające z analizy i interpretacji wiersza W świetle lamp filujących. Odpowiedzi proponują wszyscy członkowie grupy, zapisuje je sekretarz/gospodarz zespołu, następnie przy stolikach pozostają tylko ich gospodarze, pozostali członkowie grupy przechodzą do kolejnych stolików i dopisują zaproponowane przez siebie odpowiedzi na pytanie. Odpowiedzi nie powinny się powtarzać.
   Lista pytań, na które uczniowie poszukują odpowiedzi na podstawie wiersza W świetle lamp filujących oraz prezentacji multimedialnej.
   1. Co jest główną rzeczywistością – faktyczną rzeczywistością?
   2. Jaka jest natura rzeczywistości zewnętrznej, to znaczy świata wokół nas?
   3. Czym jest istota ludzka?
   4. Co się dzieje, kiedy człowiek umiera?
   5. Jak to się dzieje, że możemy poznać cokolwiek?
   6. Skąd wiemy, co jest dobre, a co złe?
   7. Czy historia ludzkości posiada jakieś znaczenie?
   Na podstawie: James W. Sire, Światy wokół nas, tłum. Andrzej Gandecki, Katowice 1991, s. 18.

Faza podsumowująca:

1. Grupy umieszczają w widocznym dla wszystkich miejscu opracowane plakaty i odczytują zaproponowane odpowiedzi.

2. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej, komentuje odpowiedzi.

Praca domowa:

1. Wybierz jeden z wniosków cząstkowych dotyczących roli poety i zapisanych w podsumowaniu prezentacji multimedialnej. Uzasadnij jego trafność w wypowiedzi argumentacyjnej.
   Poeta:
   - usytuowany w teraźniejszości opisuje dawny świat rozświetlany lampą naftową i trwałymi aksjomatami (piękno, dobro, prawda, ład, miłość i bycie razem w poszukiwaniu siebie i Boga),
   - interpretuje dzieło innego artysty (Bruno Schulz) i idealizuje przeszłość (tamten dawny świat),
   - nad obiema rzeczywistościami ciąży jakiś cień (trud i ból życia),
   - zastanawia się nad poznaniem (nie da się wiedzieć wszystkiego, nawet jako artysta),
   - rozmyśla o świetle (ewokuje skojarzenia),
   - niczego nie rozstrzyga, ale sugeruje tęsknotę i zwątpienie.

Materiały pomocnicze:

• Piotr Pietrych, Stary Różewicz czyta starego Staffa: i co z tego wynika?, [w:] Czytanie Literatury: łódzkie studia literaturoznawcze nr 2, 193‑211.

• Kalifornia w Galicji. Ignacy Łukasiewicz, nafta i wynalazki, dostęp:
  https://www.historiaposzukaj.pl/wiedza,osoby,705,osoba_ignacy_lukasiewicz.html?u=os_czasu.html

Wskazówki metodyczne

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Schemat” w fazie realizacyjnej lekcji, do podsumowania lub zadania domowego.