Dla nauczyciela
Autor: Marta Kulikowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Jak sponiewierałem PRL
– geneza powieści Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego
Grupa docelowa:
III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie.
Cele operacyjne. Uczeń:
opisuje okoliczności powstania Małej apokalipsy Tadeusza Konwickiego,
interpretuje powieść w kontekście wydarzeń historycznych,
analizuje teksty krytycznoliterackie dotyczące Małej apokalipsy,
charakteryzuje działania opozycji antykomunistycznej w Polsce lat 80. na podstawie powieści Konwickiego.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Jak sponiewierałem PRL” – geneza powieści Mała apokalipsa Tadeusza Konwickiego. Prosi uczestników zajęć o zapoznanie się z tekstem w sekcji „Przeczytaj” i przygotowanie notatki na temat tła historycznego powieści. Przydatna będzie współpraca z nauczycielem historii.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel wyświetla na tablicy uczniom cele zajęć oraz wspólnie ustala z nimi kryteria sukcesu.
Nauczyciel na podstawie przygotowanych przez uczniów informacji i treści sekcji Przeczytaj inicjuje rozmowę kierowaną mającą na celu ustalenie historycznego tła powieści Mała apokalipsa oraz okoliczności jej powstania. Zwraca uwagę uczniów na działania władzy, cenzurę oraz aktywność opozycji.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel prosi uczniów, by indywidualnie zapoznali się z prezentacją multimedialną zamieszczoną w e‑materiale i prześledzili proces, który doprowadził T. Konwickiego do decyzji o napisaniu Małej apokalipsy. Prosi także, by wynotowali, jakie okoliczności związane z sytuacją panującą w Polsce miały na to wpływ, a także kto przyczynił się do zmiany postawy pisarza wobec władzy komunistycznej. Po zapoznaniu się uczestników zajęć z prezentacją nauczyciel rozpoczyna rozmowę na temat genezy Małej apokalipsy
Następnie nauczyciel prosi o zapoznanie się z prezentacją multimedialną i wykonanie polecenia 1 towarzyszącego jej oraz ćwiczeń 4, 5 i 6 odnoszących się do genezy powstania powieści.
Uczniowie w parach przygotowują mapy myśli zbierające cechy antyutopii. Gatunek ten jest uczniom znany, więc wystarczy przypomnieć sobie jego najważniejsze elementy. Po wyznaczonym czasie uczniowie na forum weryfikują poprawność swoich notatek, a następnie zastanawiają się, czy Mała apokalipsa jest antyutopią. Wymieniają te cechy powieści, które nie zgadzają się z wzorcem gatunkowym.
W kolejnej części tej fazy lekcji uczniowie wykonują, w parach, ćwiczenia 7 i 8 z sekcji Sprawdź się.
Faza podsumowująca:
W rozmowie podsumowującej lekcję nauczyciel może zadać następujące pytania: W jaki sposób Konwicki ocenia postawę przedstawicieli różnych grup społecznych wobec władzy komunistycznej w Polsce? Jaki jest jego własny stosunek do komunizmu? Jak można rozumieć określenie: „sponiewierałem PRL” (ostatnie pytanie można wykorzystać podczas lekcji podsumowującej omawianie Małej apokalipsy
Praca domowa:
Powieść Tadeusza Konwickiego Mała apokalipsa stała się ważnym głosem na temat wypaczeń systemu komunistycznego w Polsce. Wskaż przykłady dwóch innych tekstów kultury, w których pojawia się podobna problematyka oraz omów sposób prezentacji tematu.
Ćwiczenie 9 z zestawu ćwiczeń.
Materiały pomocnicze:
Metodyka literatury, tom 1 i 2, Warszawa 2001.
Przemysław Czapliński, Tadeusz Konwicki, Kraków 1994.
Andrzej Friszke, Opozycja polityczna w PRL 1945–1980, Londyn 1994.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.