Scenariusz zajęć

Autor: Anna Florek, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Ogólna charakterystyka pierwiastków bloku d

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

4) wskazuje na związek między właściwościami substancji a ich budową chemiczną.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia nazwy przykładowych pierwiastków bloku d oraz określa do jakiego typu pierwiastków chemicznych zaliczają się pierwiastki bloku d,

• określa, jak zmienia się charakter chemiczny oraz właściwości utleniające związków wraz ze zwiększaniem się stopnia utlenienia pierwiastków bloku d;

• pisze zarówno w cząsteczkowej, jak i jonowej formie odpowiednie równania reakcji.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• film edukacyjny;

• technika termometr.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• układy okresowe pierwiastków chemicznych;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje przykładowe pytania: Jakie pierwiastki wchodzą w skład bloku d? Co decyduje o tym, że dany pierwiastek zaliczamy do metali przejściowych?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Co już wiemy o przedstawicielach bloku d? Poszczególne cechy pierwiastków bloku d nauczyciel zapisuje na tablicy.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel wyświetla na forum klasy film edukacyjny. Uczniowie układają pytania do treści filmu, a po jego projekcji zadają sobie nawzajem na forum klasy te pytania i udzielają odpowiedzi. Pozostali uczniowie i nauczyciel weryfikują wypowiedzi uczniów pod kątem merytorycznym. Nauczyciel ewentualnie wyjaśnia niezrozumiałe kwestie. Powrót do fazy wstępnej i porównanie wypowiedzi uczniów z wiedzą nabytą podczas filmu.

2. Analiza szeregu aktywności metali w e‑materiale w sekcji „Przeczytaj”. Uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenie 1 w sekcji „Przeczytaj” - chętny uczeń udziela na forum klasy odpowiedzi, która jest weryfikowana przez pozostałych uczniów.

3. Ćwiczenia w zapisywaniu równań reakcji chemicznych pierwiastków bloku d z tlenem, kwasami nieutleniającymi i utleniającymi. Chętni uczniowie zapisują równania reakcji w formie cząsteczkowej i jonowej na tablicy.

4. Uczniowie wyszukują odpowiedzi w e‑materiale w sekcji „przeczytaj” na pytania: Czym są właściwości magnetyczne? Jakie szczególne właściwości magnetyczne posiadają niektóre metale przejściowe? Chętni lub wskazani uczniowie udzielają odpowiedzi na forum klasy.

5. Związki koordynacyjne (kompleksowe) metali przejściowych - uczniowie wyszukują odpowiedzi na pytania: Jak są zbudowane? Jaki rodzaj wiązania chemicznego występują w związkach kompleksowych? Jakie związki metali bloku d można zaliczyć do kompleksowych?

6. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

Na zakończenie nauczyciel stosuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów. Uczniowie na skali temperatury zaznaczają cenkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. Jeżeli ze skali będzie wynikał niski poziom temperatury, uczniowie zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?

Praca domowa:

1. Jakie jest biologiczne znaczenie pierwiastków bloku d – podaj dwa przykłady. 2. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film edukacyjny może być wykorzystany przez nauczyciela w metodzie lekcji odwróconej. Uczniowie medium mogą wykorzystać w fazie przygotowania do lekcji lub do pracy kontrolnej.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje narzędzie do oceny stopnia opanowania wiadomości i umiejętności z zastosowaniem termometru przez uczniów oraz cenki dla uczniów.

2. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jakie metale zaliczmy do bloku d?

• Jakie cechy wspólne mają metale bloku d z innymi metalami?

• Co to jest ferromagnetyzm i które pierwiastki charakteryzują się tą właściwością?

• Jakiego rodzaju wiązania tworzą metale bloku d?

• Z czego wynika to, że związki pierwiastków bloku d są barwne?