Autorka: Anna Wąsiel‑Alberska

Przedmiot: wiedza o społeczeństwie

Temat: Rola ideologii totalitarnych w reżimach niedemokratycznych

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

V. Państwo, myśl polityczna i demokratyzacja.

Uczeń:

8) przedstawia założenia faszyzmu, nazizmu i komunizmu oraz dokonuje ich krytyki z punktu widzenia praw człowieka i demokracji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje funkcjonowanie reżimów niedemokratycznych;

• przedstawia rolę ideologii totalitarnych w reżimach niedemokratycznych;

• ocenia relacje państwo–jednostka w reżimach niedemokratycznych.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• śniegowa kula;

• dyskusja;

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją

Uczniowie mają za zadanie przypomnieć sobie informacje dotyczące ideologii totalitarnych, aby mogli aktywnie uczestniczyć w zajęciach.

Faza wstępna

1. Przedstawienie tematu i celów zajęć.

2. Śniegowa kula. Uczniowie w parach przygotowują definicję totalitaryzmu. Następnie łączą się w czwórki, porównują swoje propozycje, weryfikują je i ustalają wspólną wersję. W kolejnych krokach uczniowie łączą się w coraz liczniejsze grupy, weryfikują zapisane informacje, aż powstanie ogólnoklasowa definicja.

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej schemat z cechami reżimu totalitarnego zaproponowanymi przez C. Friedricha i Z. Brzezińskiego. Zespół klasowy weryfikuje swoją definicję.

Faza realizacyjna

1. Wspólne omówienie faszyzmu jako reżimu wprowadzonego we Włoszech. Uczniowie powinni zwrócić uwagę na to, jakich dziedzin życia nie obejmowała ideologia faszystowska.

2. Praca z prezentacją multimedialną. Uczniowie zapoznają się z jej treścią. Następnie dzielą się na dwie grupy. Każda z nich na podstawie sekcji Przeczytaj i prezentacji przygotowuje charakterystykę reżimu totalitarnego: grupa pierwsza w Związku Sowieckim, a druga grupa w III Rzeszy.

3. Po ukończeniu pracy przedstawiciele grup prezentują charakterystyki. Pozostali uczniowie mogą zadawać im pytania.

4. Dyskusja na temat tego, w jaki sposób ideologie totalitarne funkcjonowały w państwach totalitarnych w XX wieku.

5. Porównanie reżimu komunistycznego i nazistowskiego. Uczniowie wspólnie wykonują ćwiczenie 1 dołączone do prezentacji.

Faza podsumowująca

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne wskazane przez nauczyciela.

2. Chętne osoby oceniają poziom wolności obywatelskich w reżimach niedemokratycznych.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, których nie rozwiązali na zajęciach.

Materiały pomocnicze:

• Karolina Maćko, Echa komunizmu. Spuścizna homo sovieticus, 15.11.2017 r., eastbook.eu.

• Milena Kowalska, Dwudziestowieczne ustroje totalitarne na przykładzie faszyzmu we Włoszech, 14.02.2017 r., kierunki.info.pl.

• Hannah Arendt, Korzenie totalitaryzmu, Warszawa 2021.

• Juan J. Linz, Totalitarian and Authoritarian Regimes, Lynne Rienner Publishers, 2000.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Prezentację uczniowie mogą wykorzystać w ramach przygotowania do lekcji powtórkowej.