Dla nauczyciela

Autor: Marcin Sawicki

Przedmiot: historia

Temat: Pierwszy kryzys berliński (1948–1949) i powstanie NATO.

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

LI. Świat po II wojnie światowej. Początek zimnej wojny.

Uczeń:

5) charakteryzuje powojenny problem niemiecki;

7) wyjaśnia genezę NATO i Układu Warszawskiego i charakteryzuje oba bloki polityczno‑wojskowe.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

  • kompetencje cyfrowe,

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • przedstawia argumenty, które przesądziły o decyzji USA o uruchomieniu mostu powietrznego;

  • analizuje alternatywne rozwiązania kryzysu berlińskiego;

  • wskazuje związek przyczynowo‑skutkowy pomiędzy kryzysem berlińskim a powstaniem NATO.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm,

  • lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

  • pogadanka,

  • elementy dramy,

  • dyskusja za i przeciw,

  • prezentacja.

Formy zajęć:

  • praca w grupach,

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • materiał do analizy wydrukowany przez nauczyciela,

  • tablica, pisak, plansze, komputer.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Nauczyciel wyznacza czterech uczniów, którzy wcielą się w rolę dziennikarza oraz przywódców Wielkiej Trójki. W fazie rekapitulacji wtórnej dziennikarz przeprowadzi wywiady z „Churchillem”, „Stalinem” i „Rooseveltem” dotyczące sprawy niemieckiej (jedno, dwa pytania do każdego, z naciskiem na wyjaśnienie przez nich powodów określonej polityki względem Niemiec).

Faza wstępna

  1. Nauczyciel podaje temat zajęć oraz cele lekcji. Wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

  2. Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie, jakie decyzje w sprawie Niemiec i Berlina podjęto podczas konferencji Wielkiej Trójki w Jałcie i Poczdamie. Wybrany uczeń (wskazany lub ochotnik) udziela odpowiedzi, pozostali uczniowie mogą dopowiadać istotne według nich fakty. Prowadzący udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza realizacyjna

  1. Rekapitulacja wtórna: wywiady z przywódcami Wielkiej Trójki (w czasie określonym przez nauczyciela). Osoba, która odgrywa dziennikarza, przeprowadza wywiad z trzema pozostałymi uczniami, którzy wcielają się w przywódców Wielkiej Trójki.

  2. Po zakończeniu wywiadów nauczyciel zauważa, że polityka zwycięskich mocarstw względem Niemiec prowadzona była w warunkach nasilania się zimnej wojny. Prosi uczniów, aby wymienili fakty, które świadczą o zaostrzeniu relacji pomiędzy USA a ZSRS. Wybrana osoba zapisuje propozycje na tablicy. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia odpowiedzi.

  3. Następnie nauczyciel pyta uczniów, dlaczego stolica Niemiec łatwo mogła stać się przyczyną konfliktu pomiędzy ZSRS a USA. Uczniowie wykonują ćwiczenie 2 i na jego podstawie wskazują zamiary sowieckie względem Berlina. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

  4. Praca z multimedium. Uczniowie zapoznają się ze schematem i w parach wykonują dołączone do niego polecenia. Wybrana para przedstawia swoje propozycje odpowiedzi, nauczyciel odnosi się do niej, udzielając informacji zwrotnej.

  5. Dyskusja za i przeciw: nauczyciel przedstawia propozycje rozwiązania kryzysu berlińskiego w obliczu blokady, a uczniowie proponują do nich argumenty za i przeciw. Nauczyciel zaznacza, że uczniowie powinni uwzględnić koszty polityczne, propagandowe oraz finansowe poszczególnych rozwiązań. Wszystkie propozycje zostają zapisane na tablicy. Na podstawie dyskusji uczniowie wyjaśniają, dlaczego państwa zachodnie zdecydowały się na organizację mostu powietrznego jako sposobu rozwiązania kryzysu berlińskiego. Propozycje rozwiązania konfliktu:

  • konfrontacja zbrojna z ZSRS,

  • organizacja mostu powietrznego,

  • wycofanie się z reformy walutowej w Trizonii,

  • zgoda na przejęcie pełnej kontroli nad Berlinem przez ZSRS.

Faza podsumowująca

  1. Nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się i wyjaśnili, czy kryzys berliński należy uznać za sukces USA oraz ich sojuszników.

  2. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy. Udziela im też informacji zwrotnej.

Praca domowa

  1. Uczniowie mają przygotować prezentację dotyczącą mostu powietrznego oraz wpływu kryzysu berlińskiego na powstanie NATO (powinni zwrócić uwagę na znaczenie art. 5 Traktatu północnoatlantyckiego).

Materiały pomocnicze:

Johnson P., Historia świata od roku 1917 do lat 90‑tych, Warszawa 1992.

Krasuski J., Europa Zachodnia po II wojnie światowej. Dzieje polityczne, Poznań 1990.

Laqueur W., Historia Europy 1945–1992, Londyn 1993.

Najnowsza historia świata, t. 1, 1945–1963, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J. Węca, Kraków 2000.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Schemat może zostać wykorzystany jako element prezentacji uczniowskiej (praca domowa).

Sprawdź się