Autor: Anna Juwan

Temat: Przystosowania organizmów do relacji nieantagonistycznych

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Zanalizujesz oddziaływania nieantagonistyczne między różnymi organizmami.

• Omówisz przystosowania organizmów w symbiozie (mutualizmie obligatoryjnym).

• Scharakteryzujesz przystosowania organizmów w protokooperacji (mutualizmie fakultatywnym).

• Przedstawisz przystosowania organizmów w komensalizmie.

• Wykażesz związek między przystosowaniem a zwiększeniem korzyści uzyskiwanych z danej interakcji.

• Wyjaśnisz znaczenie zależności nieantagonistycznych w ekosystemie i podasz ich przykłady.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• z użyciem komputera;

• rozmowa kierowana;

• ćwiczenia interaktywne;

• analiza grafiki interaktywnej;

• metoda kuli śniegowej;

• mapa pojęć.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wyświetla zawartość sekcji „Wprowadzenie”. Uczniowie wspólnie z nauczycielem omawiają cele lekcji i określają kryteria sukcesu.

2. Rozmowa wprowadzająca. Nauczyciel, odwołując się do wiedzy uczniów zdobytej na wcześniejszych zajęciach, zadaje pytania:
   – Czym cechuje się mutualizm obligatoryjny, a czym fakultatywny?
   – Czym różni się mutualizm od komensalizmu?

Faza realizacyjna:

1. Praca z tekstem. Uczniowie przystępują do cichego czytania tekstu zawartego w sekcji „Przeczytaj” i zapisują pięć najważniejszych ich zdaniem kwestii poruszanych w tekście. Następnie w parach porównują swoje wybory. Nauczyciel prosi wybrane pary o podsumowanie swojej pracy.

2. Praca z multimedium („Grafika interaktywna”). Uczniowie zapoznają się z medium i wykonują polecenie nr 1 („Przyporządkuj rodzaje oddziaływań nieantagonistycznych do gatunków przedstawionych na grafikach”).

3. Kula śniegowa. Nauczyciel informuje uczniów, że będą pracować metodą kuli śniegowej, wykonując następujące polecenia:
   – Wymień różnice pomiędzy komensalizmem, symbiozą i protokooperacją.
   – Omów strategię relacji nieantagonistycznych pomiędzy wybranymi gatunkami.
   – Wyjaśnij, jak organizmy przystosowały się do wzajemnego protekcjonistycznego współżycia.
   Nauczyciel objaśnia wspomnianą wyżej metodę i wynikające z niej kolejne etapy pracy:
   1) najpierw uczniowie będą indywidualnie opracowywać odpowiedzi na polecenia;
   2) potem połączą się w pary i porównają swoje propozycje, a na osobnej kartce zapiszą wspólne odpowiedzi;
   3) kolejnym krokiem będzie połączenie się par w czwórki, które – jak poprzednio – skonfrontują swoje odpowiedzi;
   4) na koniec uczniowie utworzą 8‑osobowe zespoły i znów porównają swoje propozycje.

4. Utrwalenie wiedzy i umiejętności. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie nr 4 (typu „prawda/fałsz”) z sekcji „Sprawdź się”. Następnie przygotowują podobne zadanie dla osoby z pary: wymyślają trzy prawdziwe lub fałszywe zdania dotyczące tematu lekcji. Uczniowie wykonują ćwiczenie otrzymane od kolegi lub koleżanki.

5. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 8 (odnoszące się do tekstu źródłowego) z sekcji „Sprawdź się”. Chętne osoby prezentują swoją odpowiedź.

Faza podsumowująca:

1. Klasa wspólnie wykonuje mapę pojęć podsumowującą zajęcia.

2. Zalogowany na platformie nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji i cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie”. W tym kontekście podsumowuje omówione zagadnienia.

Praca domowa:

1. Wykonaj ćwiczenia od 1 do 3 oraz od 5 do 8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Jane B. Reece i in., „Biologia Campbella”, tłum. K. Stobrawa i in., Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 2021.

• „Encyklopedia szkolna. Biologia”, red. Marta Stęplewska, Robert Mitoraj, Wydawnictwo Zielona Sowa, Kraków 2006.

Dodatkowe wskazówki metodyczne:

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium z sekcji „Grafika interaktywna” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.