Autor: Grzegorz Samotiuk

Przedmiot: historia

Temat: Powstanie w getcie warszawskim

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji.

Uczeń:

4) opisuje postawy ludności żydowskiej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem powstania w getcie warszawskim;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• wyjaśnia, dlaczego grupa Żydów zdecydowała się rozpocząć w getcie powstanie przeciwko Niemcom;

• wymienia osoby i organizacje, które odegrały szczególną rolę podczas powstania w getcie;

• wyjaśnia, czy Polskie Państwo Podziemne chętnie pomagało żydowskim powstańcom;

• analizuje symbole powstania, które funkcjonują obecnie w przestrzeni publicznej.

Strategie nauczania:

• konektywizm,

• lekcja odwrócona.

Metody i techniki nauczania:

• wykład,

• dyskusja,

• praca z multimedium,

• mapa myśli.

Formy zajęć:

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• arkusze papieru,

• tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Na jego podstawie przygotowują się do lekcji.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.

2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi wybraną osobę, aby przypomniała założenia nazistowskiej polityki wobec Żydów i sytuację ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką. Jeśli to konieczne, uzupełnia odpowiedź ucznia.

2. Burza mózgów. Nauczyciel zapisuje na tablicy wielkimi literami słowo GETTO, a następnie poleca, aby uczniowie zgłaszali swoje skojarzenia z tym terminem, tworząc mapę myśli. Jedna osoba może notować zgłaszane propozycje na tablicy, nauczyciel porządkuje propozycje uczniów i się do nich odnosi. Następnie omawia – na przykładzie Warszawy – cel organizowania przez Niemców gett, przedstawia proces ich powstawania oraz warunki życia, jakie tam panowały. Informacje ilustruje materiałem fotograficznym.

3. Nauczyciel zapoznaje uczniów z tekstem źródłowym – odezwą Żydowskiej Organizacji Bojowej z 18 stycznia 1943 r. Pyta uczniów, jak rozumieją te słowa skierowane do ludności żydowskiej. Jakimi motywami kierowali się warszawscy Żydzi, decydując się na powstanie? Jakie były możliwości organizacyjne powstańców, a także ich kontakty i współpraca z Polskim Państwem Podziemnym? Wybrani uczniowie odpowiadają na pytania, nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

4. Praca w grupach z multimedium – schematem. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i prosi, aby wyłonili w nich swoich przedstawicieli. Uczniowie zapoznają się ze schematem, na jego podstawie na arkuszach papieru wypisują informacje, które następnie przedstawia i omawia reprezentant każdej grupy:

• grupa 1 – Organizacje i środowiska żydowskie, które brały udział w powstaniu.

• grupa 2 – Przywódcy powstania i przedstawiciele żydowskiej konspiracji w warszawskim getcie.

• grupa 3 – Pamięć o powstaniu – jego symbole oraz źródła, dzięki którym czerpiemy wiedzę o żydowskim buncie przeciw Niemcom.

5. Prezentacja prac uczniów. Nauczyciel odnosi się do wypowiedzi uczniów.

6. Uczniowie wykonują ćwiczenia wskazane przez nauczyciela.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie odpowiadają na zadane przez nauczyciela pytanie, uzasadniając swoje zdanie: Czy powstanie w getcie warszawskim było twoim zdaniem desperacką próbą ratunku, czy honorową decyzją o śmierci z bronią w ręku?

Zadanie domowe:

Odszukaj (np. w zasobach internetu) wspomnienia osób, które przeżyły powstanie w getcie warszawskim. Na ich podstawie napisz pracę w formie artykułu prasowego na temat tego zrywu.

Materiały pomocnicze:

Apfelbaum M., Dwa sztandary. Rzecz o powstaniu w getcie warszawskim, Kraków 2003.

Roszkowski A., Historia Polski 1914–2000, Warszawa 2001.

Bartoszewski W., Edelmann M., I była żydowska dzielnica w Warszawie, Kraków 2010.

Bartoszewski W., Doświadczenia lat wojny, Kraków 2009.

Archiwum Ringelbluma. Dzień po dniu Zagłady, pod red. Marty Markowskiej, Warszawa 2008.

Edelman M., I była miłość w getcie, Kraków 2009.

Materiały z seminarium Polacy wobec Zagłady, Wrocław 2011.

Wskazówki metodyczne:

Schemat może zostać wykorzystany jako podstawa opracowania przez uczniów własnych prezentacji. Uczniowie dzielą się na trzy grupy (zgodnie z propozycją z punktu 4 fazy realizacyjnej) i opracowują w domu dane zagadnienie. Podczas lekcji następuje prezentacja prac i wspólne ich omawianie.

Spis ilustracji nieopisanych:

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja 1: Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: „Drużyna szturmowa”; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja 2: Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: „Ci bandyci stawiali zbrojny opór”; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 4 - Ilustracja 3: Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: „Bandyci zgładzeni w walce”; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 6 - Ilustracja 1: Getto Warszawskie, maj 1941; CC BY‑SA 3.0, Bundersarchiv Bild, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 6 - Ilustracja 2: Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: „Siłą wydobyci z bunkrów”; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 6 - Ilustracja 3: Getto Warszawskie, budowa muru; domena publiczna, Wikimedia Commons.

• Ćwiczenie 7: Pomnik Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego; CC BY‑SA 3.0, Adrian Grycuk, Wikimedia Commons.