Dla nauczyciela
Autor: Grzegorz Samotiuk
Przedmiot: historia
Temat: Powstanie w getcie warszawskim
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum
Podstawa programowa:
zakres podstawowy
XLIX. Niemiecka polityka eksterminacji.
Uczeń:
4) opisuje postawy ludności żydowskiej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem powstania w getcie warszawskim;
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,
kompetencje świadomości i ekspresji kulturalnej.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia, dlaczego grupa Żydów zdecydowała się rozpocząć w getcie powstanie przeciwko Niemcom;
wymienia osoby i organizacje, które odegrały szczególną rolę podczas powstania w getcie;
wyjaśnia, czy Polskie Państwo Podziemne chętnie pomagało żydowskim powstańcom;
analizuje symbole powstania, które funkcjonują obecnie w przestrzeni publicznej.
Strategie nauczania:
konektywizm,
lekcja odwrócona.
Metody i techniki nauczania:
wykład,
dyskusja,
praca z multimedium,
mapa myśli.
Formy zajęć:
praca w grupach,
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami i dostępem do internetu,
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,
arkusze papieru,
tablica, pisak/kreda.
Przebieg zajęć:
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Na jego podstawie przygotowują się do lekcji.
Faza wstępna:
Nauczyciel określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu oraz wyświetla na tablicy temat lekcji.
Raport z przygotowań. Nauczyciel, przy użyciu dostępnego w panelu użytkownika raportu, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza, którzy uczestnicy zajęć zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Nauczyciel poleca uczniom, aby zgłaszali swoje propozycje pytań do wspomnianego tematu. Jedna osoba może zapisywać je na tablicy. Gdy uczniowie wyczerpią swoje pomysły, a pozostały jeszcze jakieś ważne kwestie do poruszenia, nauczyciel uzupełnia informacje.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel prosi wybraną osobę, aby przypomniała założenia nazistowskiej polityki wobec Żydów i sytuację ludności żydowskiej pod okupacją niemiecką. Jeśli to konieczne, uzupełnia odpowiedź ucznia.
Burza mózgów. Nauczyciel zapisuje na tablicy wielkimi literami słowo GETTO, a następnie poleca, aby uczniowie zgłaszali swoje skojarzenia z tym terminem, tworząc mapę myśli. Jedna osoba może notować zgłaszane propozycje na tablicy, nauczyciel porządkuje propozycje uczniów i się do nich odnosi. Następnie omawia – na przykładzie Warszawy – cel organizowania przez Niemców gett, przedstawia proces ich powstawania oraz warunki życia, jakie tam panowały. Informacje ilustruje materiałem fotograficznym.
Nauczyciel zapoznaje uczniów z tekstem źródłowym – odezwą Żydowskiej Organizacji Bojowej z 18 stycznia 1943 r. Pyta uczniów, jak rozumieją te słowa skierowane do ludności żydowskiej. Jakimi motywami kierowali się warszawscy Żydzi, decydując się na powstanie? Jakie były możliwości organizacyjne powstańców, a także ich kontakty i współpraca z Polskim Państwem Podziemnym? Wybrani uczniowie odpowiadają na pytania, nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.
Praca w grupach z multimedium – schematem. Nauczyciel dzieli uczniów na trzy grupy i prosi, aby wyłonili w nich swoich przedstawicieli. Uczniowie zapoznają się ze schematem, na jego podstawie na arkuszach papieru wypisują informacje, które następnie przedstawia i omawia reprezentant każdej grupy:
grupa 1 – Organizacje i środowiska żydowskie, które brały udział w powstaniu.
grupa 2 – Przywódcy powstania i przedstawiciele żydowskiej konspiracji w warszawskim getcie.
grupa 3 – Pamięć o powstaniu – jego symbole oraz źródła, dzięki którym czerpiemy wiedzę o żydowskim buncie przeciw Niemcom.
Prezentacja prac uczniów. Nauczyciel odnosi się do wypowiedzi uczniów.
Uczniowie wykonują ćwiczenia wskazane przez nauczyciela.
Faza podsumowująca:
Uczniowie odpowiadają na zadane przez nauczyciela pytanie, uzasadniając swoje zdanie: Czy powstanie w getcie warszawskim było twoim zdaniem desperacką próbą ratunku, czy honorową decyzją o śmierci z bronią w ręku?
Zadanie domowe:
Odszukaj (np. w zasobach internetu) wspomnienia osób, które przeżyły powstanie w getcie warszawskim. Na ich podstawie napisz pracę w formie artykułu prasowego na temat tego zrywu.
Materiały pomocnicze:
Apfelbaum M., Dwa sztandary. Rzecz o powstaniu w getcie warszawskim, Kraków 2003.
Roszkowski A., Historia Polski 1914–2000, Warszawa 2001.
Bartoszewski W., Edelmann M., I była żydowska dzielnica w Warszawie, Kraków 2010.
Bartoszewski W., Doświadczenia lat wojny, Kraków 2009.
Archiwum Ringelbluma. Dzień po dniu Zagłady, pod red. Marty Markowskiej, Warszawa 2008.
Edelman M., I była miłość w getcie, Kraków 2009.
Materiały z seminarium Polacy wobec Zagłady, Wrocław 2011.
Wskazówki metodyczne:
Schemat może zostać wykorzystany jako podstawa opracowania przez uczniów własnych prezentacji. Uczniowie dzielą się na trzy grupy (zgodnie z propozycją z punktu 4 fazy realizacyjnej) i opracowują w domu dane zagadnienie. Podczas lekcji następuje prezentacja prac i wspólne ich omawianie.
Spis ilustracji nieopisanych:
Ćwiczenie 4 - Ilustracja 1: Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: „Drużyna szturmowa”; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 4 - Ilustracja 2: Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: „Ci bandyci stawiali zbrojny opór”; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 4 - Ilustracja 3: Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: „Bandyci zgładzeni w walce”; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 6 - Ilustracja 1: Getto Warszawskie, maj 1941; CC BY‑SA 3.0, Bundersarchiv Bild, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 6 - Ilustracja 2: Fotografia z Raportu Stroopa. Oryginalny niemiecki podpis: „Siłą wydobyci z bunkrów”; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 6 - Ilustracja 3: Getto Warszawskie, budowa muru; domena publiczna, Wikimedia Commons.
Ćwiczenie 7: Pomnik Ewakuacji Bojowników Getta Warszawskiego; CC BY‑SA 3.0, Adrian Grycuk, Wikimedia Commons.