Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: W jaki sposób opisać proces zmydlania tłuszczów?

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

8) opisuje proces zmydlania tłuszczów; pisze odpowiednie równania reakcji.

Zakres rozszerzony

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

9) opisuje proces zmydlania tłuszczów; pisze odpowiednie równania reakcji.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcie mydeł;

• projektuje doświadczenie pozwalające otrzymać mydło;

• pisze równania reakcji zmydlania tłuszczów.

Strategia nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• burza mózgów;

• ćwiczenia uczniowskie;

• analiza materiału źródłowego;

• eksperyment chemiczny;

• film samouczek;

• technika zdań podsumowujących.

Formy zajęć:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i z dostępem do Internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom przykładowe pytania: 

• Jakie produkty są potrzebne do wyrobu mydła?

• Czy z tłuszczów można otrzymać mydło?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia mydła. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z użyciem smartfonów/tabletów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcjach.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Otrzymywanie mydła z tłuszczu” zgodnie z instrukcją zamieszczoną w e‑materiale. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje odpowiedni sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne, uczniowie przeprowadzają eksperyment. Nauczyciel rozdaje karty pracy ucznia. Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski, wszystko zapisują w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Liderzy prezentują efekty pracy na forum klasy. Nauczyciel weryfikuje pod względem merytorycznym wypowiedzi uczniów i ewentualnie wyjaśnia niezrozumiale kwestie.

2. Uczniowie samodzielnie analizują tekst w e‑materiale dotyczący schematu zapisywania reakcji zmydlania. Po minionym czasie chętni uczniowie podchodzą do tablicy i zapisują równania reakcji na wzorach półstrukturalnych wskazane przykłady zmydlania tłuszczów. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną zapisu reakcji. Uczniowie zapisują w kartach pracy.

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej film samouczek.

4. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

1. Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytania: co to są mydła? Na czym polega reakcja zmydlania tłuszczów? Jakie produkty otrzymujemy w reakcji zmydlania tłuszczów? Jakie mamy rodzaje mydeł?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego dziś się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia zawarte w e‑materiale – „Sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film samouczek może być wykorzystany przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji lub przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego oraz wykorzystane przez uczniów nieobecnych na lekcji w celu uzupełnienia swoich braków.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Co to są mydła?

• Na czym polega reakcja zmydlania tłuszczów?

• Jakie produkty otrzymujemy w reakcji zmydlania tłuszczów?

• Jakie mamy rodzaje mydeł?

2. Doświadczenie nr 1:

Sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne przygotować wg instrukcji zawartej w e‑materiale.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: