Autor: Paweł Kaniowski

Temat: Wiara i rozum – św. Tomasz i Jan Paweł II o relacjach między religią a racjonalnością

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne (językiem ucznia):

• Objaśnisz relacje pomiędzy wiarą a rozumem w ujęciu św. Tomasza z Akwinu.

• Przedstawisz stanowisko Jana Pawła II w kwestii wiary i rozumu.

• Przeanalizujesz fragmenty Summy filozoficznej św. Tomasza i encykliki Fides et ratio Jana Pawła II.

Cele operacyjne. Uczeń:

• omawia poglądy filozofów reprezentatywnych dla poszczególnych epok kultury europejskiej;

• umie stawiać pytania światopoglądowe (w tym moralne) i poszukiwać odpowiedzi na nie z wykorzystaniem wiedzy filozoficznej.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie sobie wiadomości na temat refleksji filozoficznej św. Tomasza.

Faza wprowadzająca:

1. Prowadzący zajęcia loguje się na platformie, wyświetla temat lekcji oraz cele. Wspólnie z uczestnikami zajęć ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej „Wprowadzenie” do e‑materiału, które chętny uczeń odczytuje na głos. Następnie każdy uczeń indywidualnie zapisuje swoją refleksję, będącą odpowiedzią na trzy pierwsze pytania zawarte we wprowadzeniu. Po wyznaczonym czasie chętni uczniowie odczytują swoje propozycje. Krótka dyskusja wraz z podsumowaniem tej części lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie wspólnie pracują nad tekstem w sekcji „Przeczytaj”: czytają na głos kolejne części wywodu, omawiając je na bieżąco i uzupełniając o swoje spostrzeżenia oraz zgromadzone przed lekcją wiadomości. Zwracają szczególną uwagę na refleksję Jana Pawła II odnoszącą myśl Akwinaty do współczesności. Następnie w parach interpretują ostatnie zdanie z tekstu źródłowego pochodzącego z encykliki Fides et ratio: Jest przy tym oczywiste, że poruszając się między tymi dwoma biegunami – słowem Bożym i jego coraz lepszym rozumieniem – rozum jest jak gdyby chroniony i w pewnej mierze prowadzony, dzięki czemu może unikać dróg, które wywiodłyby go poza obszar Prawdy objawionej, a ostatecznie poza obszar prawdy w najprostszym sensie tego słowa […]. Omówienie interpretacji uczniów.

2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Schemat”. Odczytanie polecenia do multimedium: Przeanalizuj schemat interaktywny, wskaż, w jakich obszarach rozum jest wystarczającą władzą poznawczą, a w jakich jego zdolności przekraczają możliwości osiągnięcia wiedzy. Uzasadnij swoje zdanie. Wspólna praca całego zespołu klasowego nad odpowiedziami.

3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie rozwiązują w parach lub indywidualnie ćwiczenia od 1 do 4. Omówienie odpowiedzi na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie wykonują ćwiczenia 5 i 6: interpretują słowa św. Tomasza i Jana Pawła II.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Ćwiczenia 7 i 8 z e‑materiału, przy czym ćw. 8 można potraktować jako esej filozoficzny.

Materiały pomocnicze:

• Chenu M.-D., Wstęp do filozofii św. Tomasza z Akwinu, przeł. H. Rosnerowa, Kęty 2001.

• Joseph Ratzinger, Wiara, prawda i kultura – refleksje w związku z encykliką „Fides et Ratio”, w: tegoż, Wiara – prawda – tolerancja. Chrześcijaństwo a religie świata, tłum. R. Zajączkowski, Kielce 2004, s. 147‑167.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Uczniowie mogą wykorzystać medium w sekcji „Schemat” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.