Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Gdzie wykorzystuje się reakcje strąceniowe?

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Poziom podstawowy i rozszerzony

Wymagania ogólne

II. Rozumowanie i zastosowanie nabytej wiedzy do rozwiązywania problemów. Uczeń:

1) opisuje właściwości substancji i wyjaśnia przebieg procesów chemicznych;

2) wskazuje na związek właściwości różnorodnych substancji z ich zastosowaniami i ich wpływem na środowisko naturalne.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• omawia przykłady zastosowania reakcji strącania w życiu codziennym;

• wykorzystuje tabelę rozpuszczalności soli i wodorotlenków do przewidywania strącania osadu;

• zapisuje równania reakcji strącania w formie cząsteczkowej, jonowej i jonowej skróconej;

• projektuje doświadczenie chemiczne związane z wytrącaniem osadów.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• metoda Philips 66;

• technika gadająca ściana;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca w parach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• tablica interaktywna/tablica i kreda, pisak;

• aplikacja Mentimeter.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wyświetla okładkę e‑materiału, na której widoczne są czarno‑białe fotografie. Nauczyciel zadaje pytania: co ma wspólnego próbka krwi z reakcją strącania? Jakie jony można wytrącić w postaci osadu podczas oczyszczania wody? Czy artystyczne metody wywoływania fotografii są oparte o reakcje strącania? Dlaczego Słoneczniki van Gogha są żółte?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z zastosowaniem smartfonów/tabletów – przykłady zastosowań reakcji strąceniowej.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel rozdaje uczniom tabelę rozpuszczalności soli i wodorotlenków,  uczniowie dobierają się w pary, a następnie o zapoznają z medium bazowym – grafiką interaktywną. Uczniowie sprawdzają swoją wiedzę, wykonując polecenia załączone do medium. Chętni uczniowie, po wyznaczonym czasie, proponują na forum klasy swoje odpowiedzi. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność merytoryczną.

2. Metoda Philips 66 – nauczyciel dzieli losowo uczniów na grupy sześcioosobowe i wyznacza sześciominutowy czas na pracę grupową, rozdaje arkusze papieru A3 i mazaki. Każda grupa pracuje nad możliwymi zastosowaniami reakcji strącania obecnie i w przyszłości. Dowolność formy przedstawienia zastosowań: opisowa, graficzna. Uczniowie mogą korzystać z różnych dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Po upływie wyznaczonego czasu liderzy poszczególnych grup prezentują efekty pracy swoich kolegów na forum klasy z wykorzystaniem techniki gadająca ściana. Wszyscy uczniowie mogą komentować propozycje grup, dopytując o kwestie nieprecyzyjne i niezrozumiałe. Nauczyciel monitoruje przebieg dyskusji i wyjaśnia ewentualnie kwestie niezrozumiałe.

3. Po prezentacji rozwiązań i dyskusji na forum klasy, każda grupa ponownie podejmuje pracę, w celu udoskonalenia propozycji, pomysłów korzystając z dostępnych źródeł informacji, w tym z e‑materiału. Po upływie kolejnych sześciu minut następuje ponowna prezentacja pomysłów na forum.

4. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Uczniowie wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu nauczyciel daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętny uczeń z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel w razie potrzeby koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Okienko informacyjne - forma indywidualnej twórczej notatki. Kartkę papieru w zeszycie uczniowie dzielą na 4 części (poziom, pion lub po przekątnej). W pierwsze okienko uczniowie wpisują hasło, które ich interesuje. W drugim okienku podają definicję danego terminu (z różnych źródeł). W trzecie okienko wpisują metaforyczne znaczenie wyrazu, żart językowy, rebus itp. Ostatnie może mieć formę scenki komiksowej, dialogu, karykatury z zastosowaniem interesującego uczniów terminu.

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co było dla mnie łatwe...

• Dziś nauczycłam/łem się...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują pozostałe ćwiczenia w e‑materiale – „Sprawdź się”.

2. Uczniowie samodzielnie wykonują polecenie nr 1 w części przeczytaj e‑materiału. Zadanie dotyczy sporządzenia mapy myśli, w której przedstawią najważniejsze zastosowania reakcji strącania.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

1. Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas samodzielnej pracy na lekcji, przed wykonaniem ćwiczeń dołączonych do medium. Medium może być również wykorzystane podczas odrabiania zadania domowego.

Materiały pomocnicze:

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach): Gdzie mają zastosowanie reakcje strąceniowe? Na czym polega sedymentacja? Przedstaw za pomocą równań reakcji chemicznych przykłady strącania jonów ołowiu i rtęci w przemyśle. Jaki odczynnik nazywamy selektywnym?

2. Nauczyciel do pracy grupowej przygotowuje:

• arkusze papieru A3;

• mazaki;

• glutaki.