Dla nauczyciela

Autor: Marta Kulikowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Powiastka filozoficzna Leszka Kołakowskiego O sławnym człowieku

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;

3) rozróżnia gatunki epickie, liryczne, dramatyczne i synkretyczne, w tym: gatunki poznane w szkole podstawowej oraz epos, odę, tragedię antyczną, psalm, kronikę, satyrę, sielankę, balladę, dramat romantyczny, powieść poetycką, a także odmiany powieści i dramatu, wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe;

4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;

6) rozpoznaje w tekstach literackich: ironię i autoironię, komizm, tragizm, humor, patos; określa ich funkcje w tekście i rozumie wartościujący charakter;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;

15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;

5) charakteryzuje główne prądy filozoficzne oraz określa ich wpływ na kulturę epoki;

6) odczytuje pozaliterackie teksty kultury, stosując kod właściwy w danej dziedzinie sztuki;

II. Kształcenie językowe.

1. Gramatyka języka polskiego. Uczeń:

1) wykorzystuje wiedzę z dziedziny fleksji, słowotwórstwa, frazeologii i składni w analizie i interpretacji tekstów oraz tworzeniu własnych wypowiedzi;

2) rozumie zróżnicowanie składniowe zdań wielokrotnie złożonych, rozpoznaje ich funkcje w tekście i wykorzystuje je w budowie wypowiedzi o różnym charakterze;

3) rozpoznaje argumentacyjny charakter różnych konstrukcji składniowych i ich funkcje w tekście; wykorzystuje je w budowie własnych wypowiedzi;

3. Komunikacja językowa i kultura języka. Uczeń:

1) rozumie pojęcie znaku językowego oraz języka jako systemu znaków; rozróżnia typy znaków i określa ich funkcje w tekście;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) formułuje tezy i argumenty w wypowiedzi ustnej i pisemnej przy użyciu odpowiednich konstrukcji składniowych;

6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

11) stosuje zasady poprawności językowej i stylistycznej w tworzeniu własnego tekstu; potrafi weryfikować własne decyzje poprawnościowe;

12) wykorzystuje wiedzę o języku w pracy redakcyjnej nad tekstem własnym, dokonuje korekty tekstu własnego, stosuje kryteria poprawności językowej.

IV. Samokształcenie.

9. wykorzystuje multimedialne źródła informacji oraz dokonuje ich krytycznej oceny;

Zakres rozszerzony

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:

6) odczytuje poglądy filozoficzne zawarte w różnorodnych dziełach;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

wyróżni cechy gatunkowe powiastki filozoficznej;
zidentyfikuje sposoby sygnalizowania ironii w tekście literackim;
zinterpretuje obraz kultury współczesnej w powiastce O sławnym człowieku Leszka Kołakowskiego;
oceni postępowanie bohatera literackiego według kryteriów racjonalizmu;
wskaże w tekście O sławnym człowieku cechy powiastki filozoficznej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;
konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
podająca.

Formy pracy:

praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

Uczniowie zapoznają się z powiastką filozoficzną Leszka Kołakowskiego O sławnym człowieku.

Faza wprowadzająca:

Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji, wskazując, że w XX wieku do oświeceniowej tradycji filozoficznej krytyki ograniczeń rozumu za pomocą literackich form wyrazu odwołał się Leszek Kołakowski. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel prosi wybraną osobę o krótkie omówienie uzyskanych informacji.
Nauczyciel wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna:

Praca z multimedium. Nauczyciel poleca, aby wybrany uczeń przeczytał polecenia z sekcji „Audiobook”. Następnie prosi uczniów, aby podzielili się na grupy i opracowali odpowiedzi do poleceń. Po ustalonym wcześniej czasie przedstawiciel wskazanej (lub zgłaszającej się na ochotnika) grupy prezentuje propozycję odpowiedzi, a pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej. Nauczyciel w razie potrzeby uzupełnia ją, udzielając także uczniom informacji zwrotnej.
Nauczyciel przechodzi do sekcji „Sprawdź się”. Dzieli uczniów na 3 grupy (lub więcej, w zależności od czasu, który pozostał na pracę z ćwiczeniami). Przydziela uczniom zadania i wyznacza czas na ich realizację. Po zakończeniu pracy weryfikuje poprawność odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie - omówienie powiastki filozoficznej jako gatunku, roli powiastki filozoficznej oraz strategii filozofii błazeńskiej Leszka Kołakowskiego. Inni uczniowie uzupełniają jego wypowiedź.
Nauczyciel może dokonać podsumowania
Tat, bohater bajki O sławnym człowieku, pragnie zdefiniować swoje miejsce w społeczeństwie dzięki osiągnięciu perfekcji w dowolnej dziedzinie i płynącej stąd sławie, która ma być tyleż źródłem podziwu, ile i jednostkowości, „sobości”, określoności. Te poszukiwania, zmierzające ku domknięciu tożsamości i stabilnemu samookreśleniu się, są kompletnie chybione. Tożsamość okazuje się – niejako pod wpływem wszczętej przez bohaterów gry – nietrwała, podatna na nieoczekiwane przewartościowania, trudna do uchwycenia, uwikłana w procesy, na które sam podmiot nie ma wpływu, zależna od innych. Próba ukonstytuowania „ja” na jednej, określonej na zawsze jakości – np. w przypadku Tata i Nina – prowadzi do fiksacji i do ciągu kłopotów, a w rezultacie, co zaskakujące, nie do zatrzaśnięcia w zawężonej formule tożsamości, ale do jej zupełnego rozchwiania. Złapani w międzyludzką siatkę paradoksów, zmuszeni do ciągłego definiowania się za pomocą zewnętrznych atrybutów, bohaterowie zupełnie tracą grunt dla swej tożsamości: Tat ostatecznie postanawia zostać najmniej znanym człowiekiem na świecie – i ślad po nim ginie. Nino, uwięziony, żyje iluzją swego piękna, podczas gdy jego twarz, przerobiona na piłkę do gry, szybko ulega zniszczeniu. Gyom naraża się na powszechną nieufność i wypada zarówno z roli młodzieńca, jak i starszego pana; nie udaje mu się też próba odegrania niemowlęcia; życie Gyoma staje się męczarnią – pasmem ciągłych, nieskutecznych przemian.
https://rcin.org.pl/Content/64000/WA248_82170_P‑I-30_mojsak‑opowiesc_o.pdf

Praca domowa:

Praca domowa z e‑materiału: Przeczytaj wypowiedź Andrzeja Kijowskiego na temat wizji człowieka w 13 bajkach z królestwa Lailonii, a następnie rozstrzygnij, czy opinia ta jest trafna w odniesieniu do bohatera powiastki O sławnym człowieku. Swoją opinię sformułuj w postaci tezy i poprzyj ją trzema argumentami odwołującymi się do tekstu Kołakowskiego.

Materiały pomocnicze:

Mini wykłady o maxi sprawach (1‑5) Leszka Kołakowskiego, Ninateka.
https://rcin.org.pl/Content/64000/WA248_82170_P‑I-30_mojsak‑opowiesc_o.pdf

Wskazówki metodyczne

Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Audiobook”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.

Sprawdź się