Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Klasyfikacja kwasów ze względu na ich moc

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

10) klasyfikuje poznane kwasy ze względu na ich skład (kwasy tlenowe i beztlenowe), moc i właściwości utleniające.

Zakres rozszerzony

VII. Systematyka związków nieorganicznych. Uczeń:

10) klasyfikuje poznane kwasy ze względu na ich skład (kwasy tlenowe i beztlenowe), moc i właściwości utleniające.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• analizuje wartości stałych dysocjacji kwasów i na tej podstawie klasyfikuje kwasy ze względu na moc;

• formułuje zasady dotyczące klasyfikacji mocy kwasów;

• porównuje moc kwasów na podstawie wartości stałych dysocjacji.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• mapa pojęciowa;

• analiza materiały źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika bateria.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• tablica interaktywna/tablica i kreda/pisak;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Z czym związana jest moc kwasów?

2. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Jakie kwasy zaliczamy do mocnych kwasów, a jakie do słabych? Nauczyciel w postaci mapy pojęciowej na tablicy zapisuje propozycje uczniów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

Faza realizacyjna:

1. Powrót do fazy wstępnej. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej mapę pojęć przedstawiającą podział kwasów ze względu na moc i uczniowie porównują z mapą stworzoną na tablicy, uzupełniają ją, jeśli jest taka potrzeba.

2. Uczniowie zapoznają się z poleceniem zawartym w medium bazowym i w parach wykonują ćwiczenia tam zawarte.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom karty wzorów maturalnych CKE na str. 4 i wspólnie z nauczycielem analizują stałe dysocjacji wybranych kwasów w roztworach wodnych. Uczniowie wskazują, które wartości są duże, a które bardzo małe.

4. Nauczyciel zadaje pytanie: Wysoka czy niska wartość stałej dysocjacji mówi o tym, że kwas jest mocny? Uczniowie wyciągają wniosek: Mocne kwasy mają wysokie wartości stałych dysocjacji, a słabe kwasy – niskie.

5. Nauczyciel na jednej stronie tablicy zapisuje równanie dysocjacji kwasu chlorowodorowego, a na drugiej – kwasu fluorowodorowego. Uczniowie wskazują różnice pomiędzy dysocjacją obu kwasów, a następnie wyciągają wnioski:

• w przypadku mocnych kwasów zapisuje się strzałkę w jedną stronę, ze względu na wysoki stopień dysocjacji i wysoką wartość stałej dysocjacji. W roztworze znajdują się jedynie aniony chlorkowe i kationy oksoniowe.

• w przypadku słabych kwasów zapisuje się strzałki w obie strony ze względu na niski stopień dysocjacji i małą wartość stałej dysocjacji. W roztworze, oprócz anionów fluorkowych oraz kationów oksoniowych, znajdują się cząsteczki kwasu fluorowodorowego.

6. Nauczyciel na jednej stronie tablicy zapisuje dysocjację kwasu siarkowego(VI), a na drugiej – kwasu ortofosforowego(V). Uczniowie wskazują różnice pomiędzy dysocjacją obu kwasów, a następnie wyciągają wnioski:

• kwas siarkowy(VI) jest mocnym kwasem, ale dysocjuje stopniowo. Jednak drugi etap dysocjacji zachodzi w niewielkim stopniu, o czym świadczy mała wartość stałej dysocjacji. W pierwszym etapie z kolei dysocjacja zachodzi w bardzo dużym stopniu. Dlatego zapisuje się jedną strzałkę w pierwszym etapie, a dwie – w drugim.

• kwas ortofosforowy(V) jest słabym kwasem, o czym świadczą małe wartości stałych dysocjacji. Dysocjuje wiec wielostopniowo a strzałki w obie strony zapisuje się w każdym etapie dysocjacji.

7. Ćwiczenia w zapisywaniu na tablicy przez chętnych uczniów równań dysocjacji elektrolitycznej wskazanych przez siebie mocnych i słabych kwasów. Pozostali uczniowie weryfikują poprawność zapisów.

8. Uczniowie pracują w parach z częścią „Sprawdź się”. Wykonują zadania. Nauczyciel może wyświetlić treść poleceń na tablicy multimedialnej. Po każdym przeczytanym poleceniu, daje uczniom określony czas na zastanowienie się, a następnie chętna osoba z danej pary udziela odpowiedzi/prezentuje rozwiązanie na tablicy. Pozostali uczniowie ustosunkowują się do niej, proponując ewentualnie swoje pomysły. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne informacje, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% zaznaczają cenkami w jakim stopniu opanowali zagadnienia wynikające z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w 100%, zastanawiają się w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy?.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Mapa pojęciowa może posłużyć uczniom podczas przygotowywania się do lekcji, pracy kontrolnej oraz uzupełnienia luk kompetencyjnych dla uczniów nieobecnych na lekcji.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje planszę z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co 5‑10% do oceny stopnia opanowania zagadnień.

2. Nauczyciel może wydrukować 1 egzemplarz na parę uczniów stałe dysocjacji wybranych kwasów w roztworach wodnych w temperaturze 25 °C*Wybrane wzory i stałe fizykochemiczne na egzamin maturalny z biologii, chemii i fizyki: https://cke.gov.pl/images/_EGZAMIN_MATURALNY_OD_2015/Informatory/2015/MATURA_2015_Wybrane_wzory_i_sta%C5%82e_fizykochemiczne.pdf