Autor: Gabriela Iwińska

Temat: Co to takiego stała dysocjacji?

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Poziom rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

3) interpretuje wartości $p{K}_w$, $\mathrm{pH}$, $K_a$, $K_b$, $K_s$;

4) wykonuje obliczenia z zastosowaniem pojęć: stała dysocjacji, stopień dysocjacji, $\text{pH}$, iloczyn jonowy wody, iloczyn rozpuszczalności; stosuje do obliczeń prawo rozcieńczeń Ostwalda.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wyjaśnia pojęcie stałej dysocjacji;

• wyjaśnia treść prawa rozcieńczeń Oswalda;

• zapisuje równania, w oparciu o które wyznacza się stałą dysocjacji dla danego związku chemicznego.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• analiza materiału źródłowego oraz ćwiczenia uczniowskie;

• dyskusja;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z zawartością e‑materiału w sekcji „Film samouczek”. Uczniowie dowiadują się, czym jest stała dysocjacji i od jakiego czynnika zależy jej wartość. Uczniowie analizują sposób ustalania wzorów, opisujących stan równowagi w wodnych roztworach słabych elektrolitów.

Faza wstępna:

1. Przybliżenie przez nauczyciela tematu: „Co to takiego stała dysocjacji?” i celów lekcji. Określenie wiążących dla uczniów kryteriów sukcesu.

2. Nauczyciel prosi, by uczniowie przygotowali – każdy indywidualnie – mapę myśli związaną z tematem. Wybrana osoba lub ochotnik zapisuje propozycje na tablicy.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel dzieli uczniów na $3$ grupy zadaniowe. Uczniowie analizują treści zawarte w e‑materiale dotyczące stałej dysocjacji. Nauczyciel zadaje pytania, na które uczniowie poszukują odpowiedzi:

• $\text{I}$ grupa – W jaki sposób temperatura wpływa na wartość stałej dysocjacji?;

• $\text{II}$ grupa – Jak kształtuje się stała dysocjacji w przypadku kwasów wieloprotonowych?;

• $\text{III}$ grupa – Jaka jest zależność między wartością stałej dysocjacji a mocą elektrolitu? Po wyznaczonym czasie chętni uczniowie z poszczególnych grup udzielają odpowiedzi i wyjaśnień na postawione pytania. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi, a w razie potrzeby sam wyjaśnia niezrozumiałe kwestie.

2. Kolejny etap to liga zadaniowa – uczniowie wykonują w grupach na czas ćwiczenia $3$–$6$ z sekcji „Sprawdź się”, a następnie omawiają zadania na forum.

Faza podsumowująca:

1. Wybrane osoby, korzystając z medium bazowego zawartego w e‑materiale, omawiają poszczególne zagadnienia.

2. Uczniowie na planszy z narysowaną baterią i zaznaczonymi poziomami jej naładowania, np. co $5$–$10\%$, zaznaczają małymi, kolorowymi, samoprzylepnymi karteczkami, w jakim stopniu opanowali zagadnienia, które wynikają z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji. W przypadku, gdy bateria nie jest naładowana w $100\%$, zastanawiają się, w jaki sposób podnieść swój poziom posiadanej wiedzy.

Praca domowa:

1. Dokończenie zadań z zestawu ćwiczeń interaktywnych – dla uczniów, którzy nie zdążyli wykonać na lekcji.

2. Uczniowie opracowują FAQ (minimum trzy pytania i odpowiedzi) do tematu lekcji („Co to takiego stała dysocjacji?”).

Materiały pomocnicze:

K. H. Lautenschläger, W. Schröter, A. Wanninger, Nowoczesne kompendium chemii, tłum. A. Dworak, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2014.

L. Jones, P. Atkins, Chemia ogólna: cząsteczki, materia, reakcje, tłum. J. Kuryłowicz, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2004.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium w sekcji „Film samouczek” można wykorzystać jako materiał służący powtórzeniu materiału w temacie „Co to takiego stała dysocjacji?”.