Autorka: Sabina Świtała, Małgorzata Kosińska‑Pułka

Przedmiot: język polski

Temat: Prawdziwa nowela to coś innego i coś więcej niż tylko historia (Brander Matthews). Poznajemy cechy noweli.

Grupa docelowa: Uczniowie 4‑letniego liceum i 5‑letniego technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach (...);

2) rozpoznaje konwencje literackie i określa ich cechy w utworach (...);

3) rozróżnia gatunki epickie, (...) wymienia ich podstawowe cechy gatunkowe.

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację.

III. Tworzenie wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca.

Kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• omawia cechy noweli;

• rozpoznaje i analizuje elementy charakterystyczne dla noweli w wybranych tekstach;

• odróżnia nowelę od innych gatunków epiki;

• tworzy definicję noweli, w której uwzględnia najważniejsze cechy gatunku;

• tworzy instrukcję pisania noweli w formie przepisu.

Strategie i metody nauczania:

• konstruktywizm,

• pogadanka,

• metoda ćwiczeń przedmiotowych,

• metody aktywizujące, m.in. model Frayera, śnieżna kula.

Formy pracy:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca w grupach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• schematy do uzupełnienia (model Frayera i przepis).

Przebieg zajęć:

Przed zajęciami

Przed zajęciami uczniowie zapoznają się z nowelami lub przypominają sobie nowele: Sokół ze zbioru Dekameron autorstwa Giovanniego Boccaccio, Rozdziobią nas kruki, wrony… Stefana Żeromskiego oraz Z legend dawnego Egiptu Bolesława Prusa.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje uczniom temat zajęć. Cytat umieszczony w temacie (Prawdziwa nowela to coś innego i coś więcej niż tylko historia) staje się pretekstem do rozmowy na temat cech noweli. Uczniowie przypominają wyznaczniki noweli. Rozmowa pozwala nauczycielowi zdiagnozować wyjściową wiedzę uczestników zajęć.

2. Aby uporządkować wiedzę uczniów, nauczyciel prezentuje multimedium bazowe zawarte w e‑materiale.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy (liczba grup powinna być parzysta). Członkowie grup otrzymują schematy (model Frayera), które będą uzupełniać podczas pracy. Grupy zastanawiają się, jakie cechy musi mieć tekst, aby można go było nazwać nowelą. Wskazują również elementy, które są nieistotne przy identyfikacji gatunku. Podają przykłady wzorcowych rozwiązań konstrukcyjnych oraz antywzory. Grupy odwołują się przede wszystkim do Sokoła, ale mogą także podawać przykłady z innych nowel.

2. Po uzupełnieniu schematów nauczyciel prosi jednego ucznia z każdej grupy, aby przeszedł do grupy sąsiedniej i wysłuchał/przedstawił efekty pracy zespołu. Wyznaczeni przedstawiciele na sygnał nauczyciela przechodzą do kolejnych grup i analizują pomysły, by po powrocie do swojego zespołu stworzyć wspólną definicję noweli, która uwzględnia wszystkie istotne cechy gatunku.

3. Uczestnicy zajęć zapoznają się z blokiem tekstowym w e‑materiale. Sprawdzają poprawność zaproponowanych definicji, dopisują brakujące informacje.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie w parach przygotowują przepis na nowelę.

2. Chętne osoby prezentują swoje przepisy klasie.

Praca domowa:

Propozycja nr 1

Napisz nowelę na postawie wskazówek. Postępuj zgodnie z zapisami w punktach.

1. Wybierz przedmiot, rekwizyt, wokół którego zawiążesz akcję.

2. Stwórz własną teorię sokoła.

3. Ustal konkretne miejsce akcji, czas i bohatera jednostkowego lub zbiorowego.

4. Zbuduj wyraźną jednowątkową akcję (ekspozycja, perypetie, punkt kulminacyjny, rozwiązanie).

5. Opisz świat przedstawiony za pomocą obiektywnej narracji (bez ocen, komentarzy, wartościowania).

6. Pisz mową wiązaną, prozą bez zdobień.

7. Nadaj tytuł.

Propozycja nr 2

Skorzystaj z propozycji i napisz nowelę na podstawie informacji ujętych w tabeli.

Użyj w swoim tekście sformułowań: kontrowersyjna decyzja; bezwarunkowo, lecz…; chybotliwe wartości; doskonałość absolutna pod każdym względem. Pamiętaj o zróżnicowaniu składni i słownictwa w tekście, który zostanie zaklasyfikowany jako literacki.

Materiały pomocnicze:

Informacje dotyczące strategii model Frayera nauczyciel znajdzie w: Buehl Doug, Strategie aktywnego nauczania, czyli jak efektywnie nauczać i uczyć się skutecznie, Wydawnictwo Edukacyjne, Kraków 2004, s. 70‑72.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Nauczyciel może wykorzystać schemat interaktywny do pracy indywidualnej uczniów z tekstem dowolnej noweli. Uczniowie wskazują fragmenty odpowiadające wyszczególnionym elementom struktury noweli.