Autor: Joanna Oparek

Temat: Czy Młodziakom udało się uciec od formy?

Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne. Uczeń:

• określi, na czym polega ucieczka od formy bohatera Ferdydurke;

• wyjaśni, dlaczego Gombrowicz uważa nowoczesność za formę i z jakich powodów ją krytykuje;

• dokona interpretacji postawy Młodziaków względem narzuconych z zewnątrz form egzystencji.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• collage.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi chętnych uczniów o głośne przeczytanie wybranych fragmentów powieści Ferdydurke, które dotyczą Młodziaków (mogą to być fragmenty zawarte w e‑materiale). Następnie inicjuje rozmowę na temat postaci pojawiających się w wybranych fragmentach.

2. Nauczyciel może zaproponować uczniom wspólne oglądanie teatru telewizji – znanej adaptacji powieści zrealizowanej przez Macieja Wojtyszkę (i zwrócenie uwagi na interpretacje aktorskie postaci Młodziaków), dostępnej na stronie Teatru Telewizji: www.vod.tvp.pl.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel udostępnia uczniom e‑materiał i wprowadza ich w temat lekcji. Wraz uczniami ustala cele zajęć i kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel robi krótki wykład na temat powieści. Zaznacza, że jest to dzieło awangardowe. Podkreśla, że stanowi refleksję na temat formowania się jednostki nieustannie poddawanej różnego rodzaju wpływom.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie indywidualnie zapoznają się z treścią sekcji „Przeczytaj” (bez fragmentów czytanych w domu). Chętna osoba podsumowuje wiadomości nabyte w tej części lekcji.

2. Nauczyciel przechodzi do sekcji „Mapa myśli”. Uczniowie zapoznają się z deklaracjami i zachowaniami Młodziaków. Indywidualnie wykonują polecenia 1 i 2. Wybrane osoby prezentują odpowiedzi, a nauczyciel pyta innych uczniów, czy zgadzają się z ich zdaniem i po krótkiej dyskusji podsumowuje odpowiedzi.

3. Uczniowie przechodzą do sekcji „Audiobook” i wykonują polecenie 1 (Wysłuchaj audiobooka i wyjaśnij, dlaczego Gombrowicz uważa nowoczesność za formę i z jakich powodów ją krytykuje. Sformułuj wypowiedź pisemną). Nauczyciel prosi dwie chętne osoby o głośne odczytanie pisemnych wypowiedzi. Zachęca pozostałych uczniów do komentowania i dyskusji.

4. Nauczyciel może zaproponować uczniom wspólne stworzenie plakatu (technika collage) prezentującego atrybuty i symbole nowoczesności. Analizując plakat, może zwrócić uczniom uwagę, w jak dużym stopniu nasze wyobrażenie i poczucie nowoczesności (jako formy) uzależnione jest od atrybutów.

5. Nauczyciel inicjuje krótką rozmowę na temat formy. Zachęca uczniów do znalezienia różnorodnych przykładów formy we współczesnym społeczeństwie. Prowokuje uczniów do przemyślenia, w jaki sposób świadomość formy pozwala nam zrozumieć, kim jesteśmy i co na nas oddziałuje.

6. Uczniowie wykonują polecenie 2 (Dlaczego forma jest dla człowieka niezbędna? Sformułuj wypowiedź pisemną). Wybrana osoba prezentuje odpowiedź, a nauczyciel komentuje.

7. Nauczyciel prosi uczniów o podanie przykładów odrzucania formy. Następnie inicjuje dyskusję, czy odrzucenie formy oznacza przyjęcie innej – pozostając przy przykładach artystów, uczniowie zastanawiają się, czy przyjęcie roli buntownika również nie oznacza wpasowania się w pewną formę.

8. Na zakończenie nauczyciel zaznacza, że powieść Gombrowicza i przedstawione w niej postaci Młodziaków prezentują typowy mechanizm. Wiara w nowoczesność może być równie ograniczająca, jak konserwatyzm. Gombrowicz demaskuje pułapkę, w którą wpadamy, kształtując swoją tożsamość i dotyczy to wielu życiowych postaw, ról społecznych i przekonań.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia 1 i 2 z sekcji „Audiobook”. Chętne osoby odczytują swoje odpowiedzi.

2. Nauczyciel prosi chętnego ucznia o podsumowanie i odpowiedź na pytanie zawarte w temacie lekcji – jeśli to potrzebne, uzupełnia informacje.

3. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat spełnienia kryteriów sukcesu.

4. Na zakończenie nauczyciel może zaproponować uczniom analizę biografii Witolda Gombrowicza i zastanowienie się nad wpływami, którym on sam mógł ulegać, kształtując swoją osobowość twórczą.

Praca domowa:

1. Napisz wypowiedź na temat twojego rozumienia formy. Pomyśl, kiedy czujesz się sobą. Czym jest Twoja forma? Czy możesz się jej pozbyć?

Materiały pomocnicze:

• Witold Gombrowicz, Dziennik 1953‑1956, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1997.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Mapa myśli” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.