Scenariusz zajęć

Autor: Wioleta Kopek‑Putała

Przedmiot: chemia

Temat: Jak tworzymy nazwy alkinów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XIII. Węglowodory. Uczeń:

1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów aromatycznych: benzenu, toluenu, ksylenów) na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw.

Zakres rozszerzony

XIII. Węglowodory. Uczeń:

1) podaje nazwy systematyczne węglowodorów (alkanu, alkenu i alkinu – do 10 atomów węgla w cząsteczce – oraz węglowodorów cyklicznych i aromatycznych) na podstawie wzorów strukturalnych, półstrukturalnych (grupowych) lub uproszczonych; rysuje wzory węglowodorów na podstawie ich nazw; podaje nazwy systematyczne fluorowcopochodnych węglowodorów na podstawie wzorów strukturalnych lub półstrukturalnych (grupowych); rysuje ich wzory strukturalne i półstrukturalne (grupowe) na podstawie nazw systematycznych.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• wymienia zasady nazewnictwa systematycznego alkinów;

• określa nazwę systematyczną dowolnego alkinu na podstawie jego wzoru półstrukturalnego;

• konstruuje wzór strukturalny alkinu na podstawie jego podanej nazwy systematycznej;

• ocenia na podstawie poznanych zasad nomenklatury, czy zaproponowana nazwa systematyczna alkinu jest poprawna.

Strategie nauczania:

• problemowo‑operacyjna.

Metody i techniki nauczania:

• dyskusja;

• burza mózgów;

• praca z e‑materiałem;

• modelowanie z wykorzystaniem programu ChemSketch.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Nauczyciel wykorzystuje treści zawarte we wstępie e‑materiału jako pretekst do dyskusji na temat zasad nazewnictwa alkinów.

2. Prowadzący przedstawia temat oraz wspólnie z uczniami formułuje cele lekcji.

3. Nauczyciel sprawdza wiedzę wyjściową uczniów, zadając pytania: Jak zbudowane są alkiny? Jakie nazwy posiadają alkiny, które zawierają m.in. od dwóch do dziewięciu atomów węgla w cząsteczce? Jakim elementem w budowie cząsteczek różnią się alkiny od alkanów?

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi o dobranie się w pary. Uczniowie będą pracować z programem typu ChemSketch, w którym będą modelować struktury, a następnie sprawdzać ich nazwę. Ich zadaniem jest poznanie zasad nazewnictwa alkinów. Uczniowie mogą korzystać dodatkowo z zawartości e‑materiału.

2. Po zbudowaniu modeli i poznaniu zasad nazewnictwa alkinów, uczniowie projektują własne alkiny w programie i próbują je samodzielnie nazwać (jeśli jest to koneiczne, mogą sprawdzić swoją nazwę z nazwą nadaną przez program). Zbudowane wzory strukturalne i nazwy alkinów zapisują na osobnych kartonach, tworząc dwie „talie” kart do gry. Pierwsza talia zawiera tylko wzory węglowodorów, druga tylko ich nazwy. Na forum klasy uczniowie losują po dwa zadania z obu „talii” i podają odpowiednio wzór lub nazwę wylosowanego alkinu. Dodatkowo, przy zadaniach z nazwaniem węglowodoru wyjaśniają, dlaczego zdecydowali się na taką nazwę.

3. Na koniec zajęć – jeżeli wystarczy czasu – można z pomocą powstałych kart zagrać w memory, dobierając w pary ze sobą nazwę i wzór strukturalny odpowiedniego alkanu.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel wspólnie z uczniami podsumowuje (zadaje uczniom pytania) omawiany na lekcji materiał i przypomina słownie zalecane przez IUPAC zasady nazewnictwa alkinów.

2. Uczniowie odpowiadają na pytanie nauczyciela: Które przykłady nazewnictwa w grze sprawiły im największą trudność i dlaczego?

3. Uczniowie wykonują dwa zadania z e‑materiału.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują pozostałe zadania z e‑materiału i projektują inną z tego zakresu grę (w tym jej zasady), którą umieszczają we własnym portfolio.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium można zastosować w trakcie lekcji powtórzeniowej, do podsumowania wiadomości z lekcji lub do przyswojenia materiału podczas nieobecności ucznia na lekcji.

Materiały pomocnicze:

• podręczniki tradycyjne;

• dodatkowe kartki i długopisy.