Dla nauczyciela

Autor: Anna Grabarczyk

Przedmiot: Język polski

Temat: Cechy tekstu popularnonaukowego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
3) rozpoznaje specyfikę tekstów publicystycznych (artykuł, felieton, reportaż), retorycznych (przemówienie, laudacja, homilia), popularnonaukowych i naukowych (rozprawa); wśród tekstów prasowych rozróżnia wiadomość i komentarz; rozpoznaje środki językowe i ich funkcje zastosowane w tekstach; odczytuje informacje i przekazy jawne i ukryte; rozróżnia odpowiedzi właściwe i unikowe;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
2) wykorzystuje teksty naukowe w interpretacji dzieła sztuki;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • określi specyfikę tekstu popularnonaukowego;

  • wymieni cechy stylu tekstu popularnonaukowego oraz zastosowane środki językowe;

  • odróżni tekst popularnonaukowy od innych rodzajów tekstów;

  • przeanalizuje podany tekst popularnonaukowy.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Nauczyciel prosi uczniów o zastanowienie się, na czym polega atrakcyjność danego tekstu, który ma dotrzeć do szerokiego grona odbiorców i sprawić, że ludzie się nim zainteresują, zafascynują?
    Może również podać wyznaczniki stylu, które pobudzają w czytelniku zainteresowanie tekstem (aby uczniowie rozwinęli te informacje):
    - jasność (klarowność),
    - prostota,
    - zwięzłość,
    - dynamiczność,
    - konkretność,
    - konstruktywność,
    - stosowność.
    Za: A. Wolańki, Siedem kanonów stylu komunikatywnego, czyli jak pisać, by czytano nas chętnie i powszechnie

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel wyświetla na tablicy temat lekcji, formułuje cel zajęć oraz kryteria sukcesu. Uczniowie zapoznają się z sekcją „Wprowadzenie” i „Przeczytaj”.

Faza realizacyjna:

  1. Chętne osoby przedstawiają swoje rozwinięcia związane z kanonem stylu komunikacyjnego. Następnie nauczyciel rozpoczyna dyskusję na temat: Na czym polega atrakcyjność tekstu?
    Nauczyciel wyznacza dokładny czas dyskusji. Po zakończeniu rozmowy nauczyciel prosi chętne osoby o dokonanie oceny umiejętności prowadzenia dyskusji, trzymania się tematu, doboru argumentów.

  2. Nauczyciel odtwarza na dużym ekranie prezentację TED. Uczniowie w parach rozwiązują oba polecenia zamieszczone w sekcji multimedialnej.

  3. Uczniowie zostają podzieleni na 3 grupy. Każdy zespół rozwiązuje wszystkie ćwiczenia zawarte w sekcji „Sprawdź się”. Następnie, aby uzasadnić poprawność rozwiązań, omawiają je na forum klasy. Po wyznaczonym czasie następuje wspólne omówienie wszystkich rozwiązań.

Faza podsumowująca:

  1. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące, np. Czym się różni stylu naukowy od stylu popularnonaukowego?

  2. Wybrany uczeń podsumowuje zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Zinterpretuj podane słowa: Metafora w stylu popularnonaukowym stanowi cenny środek interpretacji podawanej informacji.
    (Na podstawie: D. Zdunkiewicz‑Jedynak, ABC stylistyki)

Materiały pomocnicze:

  • Polszczyzna na co dzień, red. M. Bańko, Warszawa 2006.

  • https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/246278/kosinska_artykuly_popularnonaukowe_egalitaryzm_czy_elitaryzm_nauki_2008.pdf?sequence=3&isAllowed=y

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja TED” jako inspirację do przygotowania własnej prezentacji multimedialnej.

Sprawdź się