SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Anna Ruszczyk

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Erozja wodna i wietrzna gleb

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa IV

Podstawa programowa

XVIII. Problemy środowiskowe współczesnego świata: tropikalne cyklony, trąby powietrzne, sztormy, powodzie, tsunami, erozja gleb, wulkanizm, wstrząsy sejsmiczne, powstawanie lejów krasowych, zmiany klimatu, pustynnienie, zmiany zasięgu lodowców, ograniczone zasoby wody na Ziemi, zagrożenia georóżnorodności i bioróżnorodności.

Uczeń:

5) podaje przyrodnicze i antropogeniczne przyczyny intensywnej erozji gleb oraz prezentuje sposoby jej zapobiegania na wybranych przykładach.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• charakteryzuje proces erozji wietrznej i wodnej,

• przedstawia czynniki sprzyjające erozji gleb,

• ocenia zagrożenie gleb erozją w różnych regionach świata,

• zna sposoby zapobiegania erozji gleb na świecie.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa, operacyjna

Metody nauczania: pogadanka, dyskusja, mapa myśli, metody operatywne (analiza map, tekstu, animacji 3D)

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach

Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/ monitor dotykowy/ tablety, e‑materiał, fotografie np. wąwozów lessowych, mapa fizyczna świata, podręcznik

Materiały pomocnicze

Klimaszewski M., Geomorfologia, PWN, Warszawa 1978.

Książkiewicz M., Geologia dynamiczna, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1979.

Migoń P., Geomorfologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2006.

Mizerski W., Geologia dynamiczna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2012.

Mocek A. (red.), Gleboznawstwo, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2020.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Czynności organizacyjne – powitanie i sprawdzenie obecności.

• Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć: pokazuje uczniom fotografie przedstawiające efekty erozji wodnej (np. żłobiny oraz wąwozy lessowe) - następuje pogadanka na temat utrudnień w wykorzystaniu gospodarczym takich obszarów (rolnictwo, transport etc.).

• Nauczyciel podaje temat i cele lekcji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel inicjuje dyskusję dotyczącą występowania erozji wodnej i wietrznej na kuli ziemskiej (m.in. czy występują one we wszystkich strefach klimatycznych, czy z taką samą siłą, jakie są skutki tych rodzajów erozji).

• W trakcie dyskusji nauczyciel prosi o podawanie przykładów miejsc na kuli ziemskiej, w których te rodzaje erozji dominują. Uczniowie wskazują je na mapie fizycznej świata. Nauczyciel prosi też o przedstawianie przyczyn (czynników) intensywności erozji (wykorzystanie części „Przeczytaj” e‑materiału: czynniki wpływające na intensywność erozji).

• Analiza map i fotografii w e‑materiale (obszary podatne na erozję wietrzną i wodną) – uczniowie weryfikują, czy wcześniej wskazywane na mapie świata obszary zostały wskazane poprawnie.

• Nauczyciel dzieli uczniów na grupy – ich zadaniem jest stworzenie mapy mentalnej dotyczącej przyczyn przyrodniczych i antropogenicznych intensywnej erozji gleb w wybranym regionie, a także ocena zagrożeń oraz przedyskutowanie sposobów zapobiegania erozji gleb w tych miejscach.

• Nauczyciel proponuje regiony do dokładnej analizy – mogą to być np.: erozja wietrzna – Sahel, centralna Azja, środkowa część Stanów Zjednoczonych; erozja wodna – Azja Południowo‑Wschodnia, środkowa część Stanów Zjednoczonych, Wyżyna Lubelska.

• Uczniowie w grupach tworzą mapy myśli, rozpatrując już znane informacje, nowych poszukują w e‑materiale, atlasie, podręczniku i internecie.

• Po upływie określonego przez nauczyciela czasu uczniowie prezentują efekty pracy w grupach.

• Po ostatniej prezentacji następuje dyskusja – czy łatwo zapobiegać erozji wodnej i wietrznej gleb?

Faza podsumowująca

• Powtórzenie i utrwalenie materiału przy pomocy ćwiczeń znajdujących się w e‑materiale – uczniowie indywidualnie wykonują wskazane ćwiczenia.

• Nauczyciel podsumowuje realizację założonych celów lekcji – ocenia pracę uczniów i ich zaangażowanie.

• Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – mówią, co było łatwe, trudne, ciekawe, jakie są możliwości zastosowania zdobytej wiedzy.

Praca domowa

• Zapoznaj się z animacją 3D zawartą w e‑materiale. Uzasadnij, które z czynników mają największy wpływ na intensywność erozji gleb.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

• Animację 3D można wykorzystać jako dodatkowy materiał na lekcjach dotyczących procesów zewnętrznych modelujących powierzchnię Ziemi (zakres podstawowy: V. 3).

• Animację 3D można wykorzystać przy omawianiu treści z zakresu podstawowego dotyczących kształtowania postawy współodpowiedzialności ucznia za stan środowiska przyrodniczego Ziemi (XIII. 10).

• Animację 3D można wykorzystać również na lekcjach dotyczących np. wyjaśniania powstawania geozagrożeń meteorologicznych i klimatycznych (zakres rozszerzony: XVIII. 1).