Dla nauczyciela

Autor: Joanna Kalinowska

Przedmiot: Historia

Temat: Rzeczpospolita w ogniu wojen XVII w. Zniszczenia i załamanie gospodarcze

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
Zakres podstawowy
XXIII. Ustrój, społeczeństwo i kultura Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w. Uczeń:
1) opisuje proces oligarchizacji życia politycznego Rzeczypospolitej Obojga Narodów, uwzględniając wpływy obce, liberum veto i rokosze;
2) wyjaśnia przyczyny kryzysów wewnętrznych oraz załamania gospodarczego Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII w.;
Treści nauczania - wymagania szczegółowe
Zakres rozszerzony
XXII. Polityka wewnętrzna i zagraniczna Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVII wieku. Uczeń:
1) przedstawia przebieg wojen toczonych przez Rzeczpospolitą Obojga Narodów w XVII wieku, z uwzględnieniem roli wybitnych dowódców i polityków, w tym: Stanisława Żółkiewskiego, Jana Karola Chodkiewicza, Stefana Czarnieckiego i Jana III Sobieskiego;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

  • omawia konflikty, w które zaangażowana była Rzeczpospolita w XVII w.;

  • przedstawia bilans strat poniesionych przez Rzeczpospolitą w XVII w. w wyniku wojen;

  • charakteryzuje dalekosiężne konsekwencje wojen, klęsk żywiołowych i epidemii.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

  • analiza materiału źródłowego (porównawcza);

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Faza wstępna:

  1. Nauczyciel wyświetla temat zajęć i poleca, by na jego podstawie uczniowie sformułowali cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

  2. Dyskusja wprowadzająca. Uczniowie interpretują ilustrację okładkową, wskazując na jej powiązania z tematem i celami lekcji.

Faza realizacyjna:

  1. Praca w grupach z treścią e‑materiału. Nauczyciel prosi, aby uczniowie odliczyli do trzech, a następnie utworzyli trzy-, czteroosobowe grupy. Każda z nich opracowuje fragment materiału z sekcji „Przeczytaj”:

grupa 1 – Wojny ze Szwecją. Potop;

grupa 2 – Zmarnowane szanse? Wojny z Rosją;

grupa 3 – Jedyna obroniona granica. Wojny z Turcją i Krajobraz po wojnach.

Po zakończeniu pracy przedstawiciele zespołów prezentują na forum klasy przydzielone zagadnienie. Pozostali uczniowie sporządzają notatki, mogą zadawać pytania i weryfikować przedstawione informacje.

  1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie indywidualnie wykonali ćwiczenie 1. Następnie wybrana osoba przedstawia swoją propozycję odpowiedzi i ją uzasadnia.

  2. W kolejnym kroku uczniowie w parach wykonują ćwiczenie 2, pracując z mapami. Nauczyciel obserwuje postęp pracy i dopowiada w razie konieczności ważne fakty.

  3. Praca z multimedium („Symulacja interaktywna”). Uczniowie zapoznają się w parach z symulacją i wykonują polecenie 1: „Zaznacz pytania, na które można odpowiedzieć, analizując wyłącznie powyższy wykres i dane zawarte w tabeli”. Następnie wskazana para udziela odpowiedzi, uczniowie wspólnie z nauczycielem weryfikują jej poprawność.

  4. W podobny sposób uczniowie wykonują polecenie 2: wskazują informacje, które należy znaleźć w innych źródłach i opracowaniach, aby odpowiedzieć na pozostałe pytania.

  5. Nauczyciel poleca, aby uczniowie wrócili do wcześniejszych grup i w takich zespołach wykonali ćwiczenia 4 i 6: analizowali dane i formułowali wnioski. Na koniec wspólnie omawiają poprawność wykonanych ćwiczeń; nauczyciel informuje uczniów, co wykonali dobrze, a na co powinni jeszcze zwrócić uwagę w przyszłości.

Faza podsumowująca:

  1. W ramach podsumowania zajęć uczniowie wykonują indywidualnie ćwiczenie 3: przyporządkowują konsekwencje toczonych przez Rzeczpospolitą wojen w XVII w. do odpowiednich kategorii.

  2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji „Rzeczpospolita w ogniu wojen XVII w. Zniszczenia i załamanie gospodarcze” oraz inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu. Czego uczniowie się nauczyli? Na koniec poleca chętnemu uczniowi podsumowanie i – jeśli to potrzebne – uzupełnia informacje.

Praca domowa:

Wykonaj ćwiczenie 8: „Podaj trzy najważniejsze twoim zdaniem zmiany, których doświadczyła średniozamożna szlachta z Małopolski między rokiem 1650 a 1670. Uzasadnij swój wybór.

Materiały pomocnicze:

  • M. Nagielski, Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, Warszawa 2007.

  • W. Konopczyński, Polska a Turcja 1683–1792, Warszawa 1936.

  • T. Korzon, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce, t. 2, Epoka przedrozbiorowa, Poznań 1923.

  • S. Ochmann‑Staniszewska, Dynastia Wazów w Polsce, Warszawa 2006.

  • Z. Wójcik, Traktat andruszowski 1667 roku i jego geneza, Warszawa 1959.

Wskazówki metodyczne:

  • Uczniowie mogą zapoznać się przed lekcją z sekcją „Symulacja interaktywna”, aby przygotować się do późniejszej pracy.

Sprawdź się