Sprawdź się
Na podstawie kalendarium wykonaj polecenia.
Uwaga! Wypisując daty zachowaj kolejność chronologiczną, zaczynając od najwcześniejszych.
Wypisz okresy, w których Rzeczpospolita nie była uwikłana w wojnę:
od ............ do ............; od ............ do ............; od ............ do ............ oraz od ............ do .............
Wypisz przedziały czasowe, w których Rzeczpospolita prowadziła działania wojenne na co najmniej dwóch frontach. W latach ............−............; ............; ............−............; ............−.............
Oblicz, przez jaki okres czasu na terenie Rzeczypospolitej panował pokój. Uwzględnij lata, w których walki ustały.
Pokój panował przez ............ lat.
Zapoznaj się z mapami i wskaż właściwe dokończenia podanych zdań.
![Mapa ilustruje Rzeczpospolitą w Pierwszej połowie XVII wieku i potop szwedzki. Rzeczpospolita zapanowania Zygmunta II Wazy zajmowała część kujaw, południowo- wschodniej cześć Polski po Ukrainę, Białoruś, Litwę Łotwę. Lenna Rzeczpospolitej to obszar pomiędzy Litwą i Łotwą zwany Kurlandią. Kraje habsburskie to Śląsk w Polskiej części kraju, Czechy i część Węgier. Lenna Imperium Osmańskiego : Budapeszt, Słowacja, zachodnia strona Ukrainy. Granice Księstwa Ruskiego według ugody hadziackiej w 1658 roku przebiegały na terenie zachodniej Ukrainy przez Cudów, Mohylów, granicząc od południowej strony z Mołdawią, wschodniej z Rosją tuż przy miejscowości Hadziacz po Starodub, Homel, Mozyrz. Najazdy Szwedów na Rzeczpospolitą w latach 1600- 1660 z kierunku Estonii do granicy Łotwy z Litwą. W latach 1655- 1660 z terenu Łotwy przez Dyneburg, Kiejdany, Kowno, Stary Targ na północy Polski Oliwę, Gdańsk, Toruń, Gołąb w centralnej cześć i Polski, Zamość, Sandomierz, przez Gołąb do Torunia oraz z pomorza zachodniego przez Ujście, Warszawę, Kraków. Miasta oblegane przez Szwedów: Częstochowa, Gdańsk. Miasta zajęte przez Szwedów i oblegane przez wojska Rzeczpospolitej : Tykocin, Warszawa, Toruń, Kraków. Wojny Rzeczpospolitej z Rosją w latach 1609- 1667. Wyprawy wojsk Rzeczpospolitej ze wschodnie strony obecnej Ukrainy przez Smoleńsk do Moskwy. Najazdy wojsk rosyjskich miały miejsce w 1654 roku z Moskwy przez : Smoleńsk, Połock, Mińsk, Wilno, Kowno, Grodno, Brześć Litewski. Powstanie Bohdana Chmielnickiego w latach 1648- 1654 pochód wojsk kozackich w 1648 roku z terenu obecnego południa Ukrainy przez Korsuń, Białą Cerkiew, Piławce, Zbaraż, Zborów, Lwów, Zamość po Beresteczko. Wojny Rzeczpospolitej z Turcją w latach 1620- 1621. Wyprawa Stanisława Żółkiewskiego w 1620 roku z Kamieńca Podolskiego, Cecora do Mohylów. Działania wojsk tureckich z terenu współczesnej północy Rumunii przez Cecora, Chocim. Ważniejsze bitwy 1605 rok Kircholm, 1654 rok Smoleńsk, 1648 rok Stara Sicz, 1648 rok Korsuń, 1660 rok Cudnów, 1648 rok Piławce, 1649 rok Zbaraż, 1651 rok Beresteczko, 1620 rok Cecora, 1656 rok Gołąb, 1656 rok Warka, 1655 Częstochowa. Ważniejszy bitwy morskie 1627 rok okolice Oliwy. Ważniejsze traktaty, ugody i pokoje : 1634 rok Polanowo, 1667 rok Andruszów, 1658 rok Hadziacz, 1654 Perejesław, 1651 rok Białą Cerkiew, 1649 rok Zaborów, 1655 rok Poznań, 1667 rok Bydgoszcz, 1635 rok Sztumska Wieś, 1629 rok Stary Targ, 1637 rok Welawa, 16660 rok Oliwa, 1622 Mitawa, 1655 Kiejdany.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1RAjiJMR8RTQ/1615295780/1gl8sSmieAwf4HUgOpD5u7TMDpOahyR7.jpg)
![Ilustracja](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/R1YXFLUGXENy8/1615295781/240HI0wrZPyqcaYICdlh5iJgzdi2ZWqN.png)
Rozejm w wojnie ze Szwecją w 1629 r., przedłużony sześć lat później w Sztumskiej Wsi, zakładał utratę przez Rzeczpospolitą terenów znajdujących się w obrębie…
- województw wendeńskiego, dorpackiego i parnawskiego.
- województw wendeńskiego, dorpackiego i trockiego.
- województw wendeńskiego, dorpackiego i Kurlandii.
Wraz z podpisaniem rozejmu w Andruszowie Rzeczpospolita utraciła ziemie leżące w granicach:
- województwa smoleńskiego,
- województwa parnawskiego,
- województwa czernihowskiego,
- województwa wołyńskiego,
- województwa kijowskiego,
Uniezależnienie się Prus Książęcych od Polski nastąpiło z chwilą podpisania…
- pokoju w Oliwie.
- traktatów welawsko-bydgoskich.
- rozejmu w Starym Targu.
- kapitulacji wojsk polskich pod Ujściem.
Współczesny turysta planujący wyprawę w celu zwiedzenia miejsc, w których odbyły się najważniejsze bitwy wojen rozegranych na terenie Rzeczypospolitej w XVII w. (do 1667 r.), odwiedzi:
- Polskę, Niemcy, Rosję, Białoruś, Ukrainę.
- Polskę, Rumunię, Ukrainę, Rosję, Łotwę.
- Polskę, Niemcy, Ukrainę, Rosję, Litwę.
Przyporządkuj konsekwencje wojen toczonych przez Rzeczpospolitą w XVII w. do odpowiednich kategorii.
osłabienie pozycji średniej szlachty, upadek autorytetu władzy monarszej, niskie plony (zmniejszenie produkcji zbóż niemal o 75 proc. w porównaniu do stanu sprzed wojny), osłabienie Rzeczypospolitej na arenie międzynarodowej, osłabienie tolerancji religijnej (wojny toczone były z wyznawcami protestantyzmu, prawosławia i islamu); wprowadzenie kary śmierci za zmianę wyznania w 1668 r., umocnienie się systemu klienckiego: systemu zależności, w ramach którego magnat (patron) opiekował się szlachcicem (klientem) i jego rodziną w zamian za lojalność w polityce, narastanie postaw ksenofobicznych (niechętnych obcym), zmniejszenie terytorium o 10 proc. (utrata większej części Inflant, Ukrainy Lewobrzeżnej, województwa czernichowskiego, prawie całego województwa smoleńskiego, uniezależnienie Prus Książęcych), zwiększenie wymiaru pańszczyzny, wzrost liczby szlachty nieposesjonackiej (mającej prawa polityczne, ale nieposiadającej ziemi, a co za tym idzie – dochodów), wzrost pozycji magnaterii w życiu publicznym, postępujący upadek sejmu i wzrost znaczenia sejmików, zwykle podporządkowanych magnatom, zniszczenia cennych budowli, poważne zniszczenia zabudowań w miastach i wsiach (w tym cennych obiektów gospodarczych, jak np. młyny, warsztaty), zmniejszenie się hodowli zwierząt gospodarskich, upadek miast (rzemiosła i handlu), ich agraryzacja (utrata funkcji wytwórczej, handlowej i usługowej), zmniejszenie gęstości zaludnienia o ok. 30 proc., grabież dóbr kultury (skarbców, wnętrz kościołów i rezydencji, obrazów, rzeźb, luksusowych wyrobów codziennego użytku, księgozbiorów itd.)
Skutki demograficzne | |
---|---|
Zmiany terytorialne | |
Skutki polityczne | |
Gospodarka | |
Społeczeństwo i kultura |
Przeanalizuj dane z obu tabeli i na ich podstawie sformułuj co najmniej dwa wnioski.
A
Grunty wiejskie uprawne i pustki w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w łanach (a) | |||
---|---|---|---|
Lata | Ogółem | Grunty uprawne | Pustki (gospodarstwa nieobsadzone) |
1511−1512 | 4 143,0 | 3 643,5 | 499,5 |
1685 | 3 441,5 | 2 268,0 | 1 173,5 |
1785−1795 | 3 476,0 | 3 021,0(b) | 455,0 |
(a) Łan (włóka) = 16,7−17,5 ha (ok. 30 mórg).
(b) Ponadto 216,7 łanów w osadach nowo powstałych.
Indeks dolny Źródło: Grunty wiejskie uprawne i pustki w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006, s. 65. Indeks dolny koniecŹródło: Grunty wiejskie uprawne i pustki w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006, s. 65.
B
Grunty uprawne w Wielkopolsce | |
---|---|
Lata | W tys. hektarów |
1655 | 670 |
1660 | 400 |
1700 | 670 |
Indeks dolny Żródło: Grunty uprawne w Wielkopolsce, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006, s. 65. Indeks dolny koniecŻródło: Grunty uprawne w Wielkopolsce, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006, s. 65.
Zapoznaj się z fragmentem opracowania historycznego i wskaż konsekwencje fali nieurodzaju, którą odnotowano w wielu europejskich państwach w XVII w.
Kryzys i katastrofa: światowy kryzys XVII wiekuWiększość południowej Portugalii chwyciła za oręż w 1637 r., gdy susza wywindowała ceny chleba do wcześniej niespotykanego poziomu. Wiosną 1640 r. powszechne powstania rozlały się po Katalonii w następstwie wyjątkowo słabych żniw spowodowanych przedłużającą się suszą. […] Trzy dramatyczne żniwa poprzedziły rebelię w Irlandii w 1641 r., zaś katastrofalne zbiory w latach 1647 i 1648 przyspieszyły wielkie powstania na Sycylii, w środkowych Włoszech, Polsce i Rosji. Z kolei żniwa roku 1650 były najgorsze w tym stuleciu w Szwecji, stanowiąc tło dla konfliktów, do których doszło, gdy stany królestwa spotkały się w Sztokholmie.
Źródło: Geoffrey Parker, Kryzys i katastrofa: światowy kryzys XVII wieku, „Przegląd Historyczny” 2010, nr 101, s. 376–377.
Zapoznaj się z wykresami poniżej, a następnie wykonaj polecenia. Wszystkie wykresy przedstawiają te same dane.
A
- 1. zestaw danych:
- Warsztaty: Ogółem
- ok. 1650 r.: 909
- ok. 1760 r.: 834
- 2. zestaw danych:
- Warsztaty: Inne
- ok. 1650 r.: 29
- ok. 1760 r.: 18
- 3. zestaw danych:
- Warsztaty: Usługowe
- ok. 1650 r.: 23
- ok. 1760 r.: 19
- 4. zestaw danych:
- Warsztaty: Budowlane i ceramiczne
- ok. 1650 r.: 42
- ok. 1760 r.: 45
- 5. zestaw danych:
- Warsztaty: Spożywcze
- ok. 1650 r.: 123
- ok. 1760 r.: 77
- 6. zestaw danych:
- Warsztaty: Drzewne
- ok. 1650 r.: 59
- ok. 1760 r.: 85
- 7. zestaw danych:
- Warsztaty: Metalowe
- ok. 1650 r.: 199
- ok. 1760 r.: 89
- 8. zestaw danych:
- Warsztaty: Tekstylne i odzieżowe
- ok. 1650 r.: 142
- ok. 1760 r.: 141
- 9. zestaw danych:
- Warsztaty: Skórzane i pokrewne
- ok. 1650 r.: 292
- ok. 1760 r.: 360
-
warsztaty : Ogółem
ok._1650_r. : 909
ok._1760_r. : 834
-
warsztaty : Inne
ok._1650_r. : 29
ok._1760_r. : 18
-
warsztaty : Usługowe
ok._1650_r. : 23
ok._1760_r. : 19
-
warsztaty : Budowlane i ceramiczne
ok._1650_r. : 42
ok._1760_r. : 45
-
warsztaty : Spożywcze
ok._1650_r. : 123
ok._1760_r. : 77
-
warsztaty : Drzewne
ok._1650_r. : 59
ok._1760_r. : 85
-
warsztaty : Metalowe
ok._1650_r. : 199
ok._1760_r. : 89
-
warsztaty : Tekstylne i odzieżowe
ok._1650_r. : 142
ok._1760_r. : 141
-
warsztaty : Skórzane i pokrewne
ok._1650_r. : 292
ok._1760_r. : 360
B
- 1. zestaw danych:
- Warsztaty: Skórzane i pokrewne
- ok. 1650 r.: 292
- ok. 1760 r.: 360
- 2. zestaw danych:
- Warsztaty: Tekstylne i odzieżowe
- ok. 1650 r.: 142
- ok. 1760 r.: 141
- 3. zestaw danych:
- Warsztaty: Metalowe
- ok. 1650 r.: 199
- ok. 1760 r.: 89
- 4. zestaw danych:
- Warsztaty: Drzewne
- ok. 1650 r.: 59
- ok. 1760 r.: 85
- 5. zestaw danych:
- Warsztaty: Spożywcze
- ok. 1650 r.: 123
- ok. 1760 r.: 77
- 6. zestaw danych:
- Warsztaty: Budowlane i ceramiczne
- ok. 1650 r.: 42
- ok. 1760 r.: 45
- 7. zestaw danych:
- Warsztaty: Usługowe
- ok. 1650 r.: 23
- ok. 1760 r.: 19
- 8. zestaw danych:
- Warsztaty: Inne
- ok. 1650 r.: 29
- ok. 1760 r.: 18
- 9. zestaw danych:
- Warsztaty: Ogółem
- ok. 1650 r.: 909
- ok. 1760 r.: 834
-
warsztaty : Skórzane i pokrewne
ok._1650_r. : 292
ok._1760_r. : 360
-
warsztaty : Tekstylne i odzieżowe
ok._1650_r. : 142
ok._1760_r. : 141
-
warsztaty : Metalowe
ok._1650_r. : 199
ok._1760_r. : 89
-
warsztaty : Drzewne
ok._1650_r. : 59
ok._1760_r. : 85
-
warsztaty : Spożywcze
ok._1650_r. : 123
ok._1760_r. : 77
-
warsztaty : Budowlane i ceramiczne
ok._1650_r. : 42
ok._1760_r. : 45
-
warsztaty : Usługowe
ok._1650_r. : 23
ok._1760_r. : 19
-
warsztaty : Inne
ok._1650_r. : 29
ok._1760_r. : 18
-
warsztaty : Ogółem
ok._1650_r. : 909
ok._1760_r. : 834
C
- Skórzane i pokrewne; Udział procentowy: 32,12%
- Tekstylne i odzieżowe; Udział procentowy: 15,62%
- Metalowe; Udział procentowy: 21,89%
- Drzewne; Udział procentowy: 6,49%
- Spożywcze; Udział procentowy: 13,53%
- Budowlane i ceramiczne; Udział procentowy: 4,62%
- Usługowe; Wartość: 23; Udział procentowy: 2,53%
- Inne; Udział procentowy: 3,19%
-
Label : Skórzane i pokrewne
Value : 32,1%
-
Label : Tekstylne i odzieżowe
Value : 15,6%
-
Label : Metalowe
Value : 21,9%
-
Label : Drzewne
Value : 6,5%
-
Label : Spożywcze
Value : 13,5%
-
Label : Budowlane i ceramiczne
Value : 4,6%
-
Label : Usługowe
Value : 2,5%
-
Label : Inne
Value : 3,2%
- Skórzane i pokrewne; Udział procentowy: 43,17%
- Tekstylne i odzieżowe; Udział procentowy: 16,91%
- Metalowe; Udział procentowy: 10,67%
- Drzewne; Udział procentowy: 10,19%
- Spożywcze; Udział procentowy: 9,23%
- Budowlane i ceramiczne; Udział procentowy: 5,4%
- Usługowe; Udział procentowy: 2,28%
- Inne; Udział procentowy: 2,16%
-
Label : Skórzane i pokrewne
Value : 43,2%
-
Label : Tekstylne i odzieżowe
Value : 16,9%
-
Label : Metalowe
Value : 10,7%
-
Label : Drzewne
Value : 10,2%
-
Label : Spożywcze
Value : 9,2%
-
Label : Budowlane i ceramiczne
Value : 5,4%
-
Label : Usługowe
Value : 2,3%
-
Label : Inne
Value : 2,2%
Indeks dolny Wykresy na podstawie: Warsztaty rzemieślnicze w Krakowie, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006. Indeks dolny koniecWykresy na podstawie: Warsztaty rzemieślnicze w Krakowie, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006.
Na przestrzeni lat 1650−1760 r. w Krakowie spadła m.in. produkcja wyrobów metalowych i spożywczych oraz zmalał sektor usług. prawda/fałsz
W drugiej połowie XVII w. na kryzys raczej nie mogli narzekać rzemieślnicy pracujący w budownictwie i przemysłach drzewnym, skórzanym i tekstylnym. prawda/fałsz
Zaznacz „prawda”, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub „fałsz”, jeżeli jest fałszywe.
Gdyby przyjąć, że w okresie od 1650 do 1760 r. w każdym warsztacie rzemieślniczym pracowały średnio cztery osoby, to liczba zatrudnionych w krakowskich zakładach około połowy XVIII w. była większa niż sto lat wcześniej. {prawda}/{#fałsz}
Na przestrzeni lat 1650–1760 w Krakowie spadła m.in. produkcja wyrobów metalowych i spożywczych oraz zmalał sektor usług. {#prawda}/{fałsz}
W drugiej połowie XVII w. na kryzys raczej nie mogli narzekać rzemieślnicy pracujący w budownictwie oraz przemysłach drzewnym, skórzanym i tekstylnym. {#prawda}/{fałsz}
Wybierz wykres, który przedstawia dane w sposób najbardziej czytelny. Uzasadnij swój wybór.
- A
- B
- C
Przeczytaj fragment opracowania historycznego i wskaż informacje, które pomagają zinterpretować dane przedstawione na wykresach w poprzednim ćwiczeniu. Uzasadnij odpowiedź.
Walka i upadek 1649–1696Już rok 1649 przyniósł złowróżebne wydarzenia. Dzień po koronacji Jana Kazimierza stanął w płomieniach Wawel. Wprawdzie pożar ugaszono, ale początek panowania nowego władcy nie był szczęśliwy. Kiedy jeszcze pod koniec tego roku napadły miasto gromady nie opłaconych żołnierzy, którzy spustoszyli Stradom, nastroje w mieście pogorszyły się znacznie. Nie mieli też powodów do zadowolenia kupcy, ponoszący duże straty na skutek pożogi wojennej, która objęła wschodnie tereny państwa. Jakby tego było mało, zamęt powiększył się, gdy na Podhalu nieopodal Krakowa, wybuchła rewolta Aleksandra Kostki Napierskiego, umiejętnie sterowana przez Karola Gustawa króla szwedzkiego. Prawdziwe nieszczęścia zaczęły się jednak od nagłej epidemii czarnej ospy, która w 1652 roku rozszalała się w Krakowie. W całej aglomeracji miejskiej Krakowa (Kraków, Kazimierz, Kleparz, Stradom i podmiejskie jurydyki) zmarło do 20 000 osób. Kto mógł uciekał z miasta, kto nie mógł czekał niepewnie swego losu. Zaraza jeszcze na dobre nie ustąpiła, gdy w lipcu na miasto przyszła jedna z największych w dziejach powodzi. Z wody wystawał jedynie Wawel i północne krańce miasta. […] Tymczasem 25 września 1655 pod miastem stanęła jedna z najlepszych armii europejskich – armia szwedzka, dowodzona przez króla Karola Gustawa. […] Na Kraków spadł obowiązek utrzymania zwycięskich wojsk, którego wodzowie mieli nienasycone apetyty, zaostrzone znacznie świadomością bogactwa mieszkańców miasta. […] Obok kontrybucji, czyli wymuszonego opodatkowania, Szwedzi dopuścili się wielu rabunków i rozbojów, które szczególnie zubożyły zasoby przedmiotów rzemiosła artystycznego i dzieł sztuki, znajdujących się w mieście. Do dnia dzisiejszego miejscy przewodnicy, z wisielczym humorem, zapraszają do zwiedzenia oddziału Muzeum Historycznego m. Krakowa w Upsali lub Sztokholmie, gdzie znajduje się ogromna ilość zabytków zrabowanych w Polsce. [...] W dodatku następne dziesięciolecia przyniosły w kraju wojny moskiewskie i tureckie. Zmagania te nie dotykały wprawdzie bezpośrednio Krakowa, ale pośrednio wpływały na sytuację miast polskich.
Źródło: Walka i upadek 1649–1696, dostępny w internecie: dziejekrakowa.pl.
Podaj trzy najważniejsze twoim zdaniem zmiany, których doświadczyła średniozamożna szlachta z Małopolski między rokiem 1650 a 1670. Uzasadnij swój wybór.