Sprawdź się
Na podstawie kalendarium wykonaj polecenia.
Uwaga! Wypisując daty zachowaj kolejność chronologiczną, zaczynając od najwcześniejszych.
Wypisz okresy, w których Rzeczpospolita nie była uwikłana w wojnę:
od ............ do ............; od ............ do ............; od ............ do ............ oraz od ............ do .............
Wypisz przedziały czasowe, w których Rzeczpospolita prowadziła działania wojenne na co najmniej dwóch frontach. W latach ............−............; ............; ............−............; ............−.............
Oblicz, przez jaki okres czasu na terenie Rzeczypospolitej panował pokój. Uwzględnij lata, w których walki ustały.
Pokój panował przez ............ lat.
Zapoznaj się z mapami i wskaż właściwe dokończenia podanych zdań.
Rozejm w wojnie ze Szwecją w 1629 r., przedłużony sześć lat później w Sztumskiej Wsi, zakładał utratę przez Rzeczpospolitą terenów znajdujących się w obrębie…
- województw wendeńskiego, dorpackiego i parnawskiego.
- województw wendeńskiego, dorpackiego i trockiego.
- województw wendeńskiego, dorpackiego i Kurlandii.
Wraz z podpisaniem rozejmu w Andruszowie Rzeczpospolita utraciła ziemie leżące w granicach:
- województwa smoleńskiego,
- województwa parnawskiego,
- województwa czernihowskiego,
- województwa wołyńskiego,
- województwa kijowskiego,
Uniezależnienie się Prus Książęcych od Polski nastąpiło z chwilą podpisania…
- pokoju w Oliwie.
- traktatów welawsko-bydgoskich.
- rozejmu w Starym Targu.
- kapitulacji wojsk polskich pod Ujściem.
Współczesny turysta planujący wyprawę w celu zwiedzenia miejsc, w których odbyły się najważniejsze bitwy wojen rozegranych na terenie Rzeczypospolitej w XVII w. (do 1667 r.), odwiedzi:
- Polskę, Niemcy, Rosję, Białoruś, Ukrainę.
- Polskę, Rumunię, Ukrainę, Rosję, Łotwę.
- Polskę, Niemcy, Ukrainę, Rosję, Litwę.
Przyporządkuj konsekwencje wojen toczonych przez Rzeczpospolitą w XVII w. do odpowiednich kategorii.
osłabienie pozycji średniej szlachty, upadek autorytetu władzy monarszej, niskie plony (zmniejszenie produkcji zbóż niemal o 75 proc. w porównaniu do stanu sprzed wojny), osłabienie Rzeczypospolitej na arenie międzynarodowej, osłabienie tolerancji religijnej (wojny toczone były z wyznawcami protestantyzmu, prawosławia i islamu); wprowadzenie kary śmierci za zmianę wyznania w 1668 r., umocnienie się systemu klienckiego: systemu zależności, w ramach którego magnat (patron) opiekował się szlachcicem (klientem) i jego rodziną w zamian za lojalność w polityce, narastanie postaw ksenofobicznych (niechętnych obcym), zmniejszenie terytorium o 10 proc. (utrata większej części Inflant, Ukrainy Lewobrzeżnej, województwa czernichowskiego, prawie całego województwa smoleńskiego, uniezależnienie Prus Książęcych), zwiększenie wymiaru pańszczyzny, wzrost liczby szlachty nieposesjonackiej (mającej prawa polityczne, ale nieposiadającej ziemi, a co za tym idzie – dochodów), wzrost pozycji magnaterii w życiu publicznym, postępujący upadek sejmu i wzrost znaczenia sejmików, zwykle podporządkowanych magnatom, zniszczenia cennych budowli, poważne zniszczenia zabudowań w miastach i wsiach (w tym cennych obiektów gospodarczych, jak np. młyny, warsztaty), zmniejszenie się hodowli zwierząt gospodarskich, upadek miast (rzemiosła i handlu), ich agraryzacja (utrata funkcji wytwórczej, handlowej i usługowej), zmniejszenie gęstości zaludnienia o ok. 30 proc., grabież dóbr kultury (skarbców, wnętrz kościołów i rezydencji, obrazów, rzeźb, luksusowych wyrobów codziennego użytku, księgozbiorów itd.)
| Skutki demograficzne | |
|---|---|
| Zmiany terytorialne | |
| Skutki polityczne | |
| Gospodarka | |
| Społeczeństwo i kultura |
Przeanalizuj dane z obu tabeli i na ich podstawie sformułuj co najmniej dwa wnioski.
A
Grunty wiejskie uprawne i pustki w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego w łanach (a) | |||
|---|---|---|---|
Lata | Ogółem | Grunty uprawne | Pustki (gospodarstwa nieobsadzone) |
1511−1512 | 4 143,0 | 3 643,5 | 499,5 |
1685 | 3 441,5 | 2 268,0 | 1 173,5 |
1785−1795 | 3 476,0 | 3 021,0(b) | 455,0 |
(a) Łan (włóka) = 16,7−17,5 ha (ok. 30 mórg).
(b) Ponadto 216,7 łanów w osadach nowo powstałych.
Indeks dolny Źródło: Grunty wiejskie uprawne i pustki w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006, s. 65. Indeks dolny koniecŹródło: Grunty wiejskie uprawne i pustki w dobrach arcybiskupstwa gnieźnieńskiego, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006, s. 65.
B
Grunty uprawne w Wielkopolsce | |
|---|---|
Lata | W tys. hektarów |
1655 | 670 |
1660 | 400 |
1700 | 670 |
Indeks dolny Żródło: Grunty uprawne w Wielkopolsce, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006, s. 65. Indeks dolny koniecŻródło: Grunty uprawne w Wielkopolsce, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006, s. 65.
Zapoznaj się z fragmentem opracowania historycznego i wskaż konsekwencje fali nieurodzaju, którą odnotowano w wielu europejskich państwach w XVII w.
Kryzys i katastrofa: światowy kryzys XVII wiekuWiększość południowej Portugalii chwyciła za oręż w 1637 r., gdy susza wywindowała ceny chleba do wcześniej niespotykanego poziomu. Wiosną 1640 r. powszechne powstania rozlały się po Katalonii w następstwie wyjątkowo słabych żniw spowodowanych przedłużającą się suszą. […] Trzy dramatyczne żniwa poprzedziły rebelię w Irlandii w 1641 r., zaś katastrofalne zbiory w latach 1647 i 1648 przyspieszyły wielkie powstania na Sycylii, w środkowych Włoszech, Polsce i Rosji. Z kolei żniwa roku 1650 były najgorsze w tym stuleciu w Szwecji, stanowiąc tło dla konfliktów, do których doszło, gdy stany królestwa spotkały się w Sztokholmie.
Źródło: Geoffrey Parker, Kryzys i katastrofa: światowy kryzys XVII wieku, „Przegląd Historyczny” 2010, nr 101, s. 376–377.
Zapoznaj się z wykresami poniżej, a następnie wykonaj polecenia. Wszystkie wykresy przedstawiają te same dane.
A
- 1. zestaw danych:
- Warsztaty: Ogółem
- ok. 1650 r.: 909
- ok. 1760 r.: 834
- 2. zestaw danych:
- Warsztaty: Inne
- ok. 1650 r.: 29
- ok. 1760 r.: 18
- 3. zestaw danych:
- Warsztaty: Usługowe
- ok. 1650 r.: 23
- ok. 1760 r.: 19
- 4. zestaw danych:
- Warsztaty: Budowlane i ceramiczne
- ok. 1650 r.: 42
- ok. 1760 r.: 45
- 5. zestaw danych:
- Warsztaty: Spożywcze
- ok. 1650 r.: 123
- ok. 1760 r.: 77
- 6. zestaw danych:
- Warsztaty: Drzewne
- ok. 1650 r.: 59
- ok. 1760 r.: 85
- 7. zestaw danych:
- Warsztaty: Metalowe
- ok. 1650 r.: 199
- ok. 1760 r.: 89
- 8. zestaw danych:
- Warsztaty: Tekstylne i odzieżowe
- ok. 1650 r.: 142
- ok. 1760 r.: 141
- 9. zestaw danych:
- Warsztaty: Skórzane i pokrewne
- ok. 1650 r.: 292
- ok. 1760 r.: 360
-
warsztaty : Ogółem
ok._1650_r. : 909
ok._1760_r. : 834
-
warsztaty : Inne
ok._1650_r. : 29
ok._1760_r. : 18
-
warsztaty : Usługowe
ok._1650_r. : 23
ok._1760_r. : 19
-
warsztaty : Budowlane i ceramiczne
ok._1650_r. : 42
ok._1760_r. : 45
-
warsztaty : Spożywcze
ok._1650_r. : 123
ok._1760_r. : 77
-
warsztaty : Drzewne
ok._1650_r. : 59
ok._1760_r. : 85
-
warsztaty : Metalowe
ok._1650_r. : 199
ok._1760_r. : 89
-
warsztaty : Tekstylne i odzieżowe
ok._1650_r. : 142
ok._1760_r. : 141
-
warsztaty : Skórzane i pokrewne
ok._1650_r. : 292
ok._1760_r. : 360
B
- 1. zestaw danych:
- Warsztaty: Skórzane i pokrewne
- ok. 1650 r.: 292
- ok. 1760 r.: 360
- 2. zestaw danych:
- Warsztaty: Tekstylne i odzieżowe
- ok. 1650 r.: 142
- ok. 1760 r.: 141
- 3. zestaw danych:
- Warsztaty: Metalowe
- ok. 1650 r.: 199
- ok. 1760 r.: 89
- 4. zestaw danych:
- Warsztaty: Drzewne
- ok. 1650 r.: 59
- ok. 1760 r.: 85
- 5. zestaw danych:
- Warsztaty: Spożywcze
- ok. 1650 r.: 123
- ok. 1760 r.: 77
- 6. zestaw danych:
- Warsztaty: Budowlane i ceramiczne
- ok. 1650 r.: 42
- ok. 1760 r.: 45
- 7. zestaw danych:
- Warsztaty: Usługowe
- ok. 1650 r.: 23
- ok. 1760 r.: 19
- 8. zestaw danych:
- Warsztaty: Inne
- ok. 1650 r.: 29
- ok. 1760 r.: 18
- 9. zestaw danych:
- Warsztaty: Ogółem
- ok. 1650 r.: 909
- ok. 1760 r.: 834
-
warsztaty : Skórzane i pokrewne
ok._1650_r. : 292
ok._1760_r. : 360
-
warsztaty : Tekstylne i odzieżowe
ok._1650_r. : 142
ok._1760_r. : 141
-
warsztaty : Metalowe
ok._1650_r. : 199
ok._1760_r. : 89
-
warsztaty : Drzewne
ok._1650_r. : 59
ok._1760_r. : 85
-
warsztaty : Spożywcze
ok._1650_r. : 123
ok._1760_r. : 77
-
warsztaty : Budowlane i ceramiczne
ok._1650_r. : 42
ok._1760_r. : 45
-
warsztaty : Usługowe
ok._1650_r. : 23
ok._1760_r. : 19
-
warsztaty : Inne
ok._1650_r. : 29
ok._1760_r. : 18
-
warsztaty : Ogółem
ok._1650_r. : 909
ok._1760_r. : 834
C
- Skórzane i pokrewne; Udział procentowy: 32,12%
- Tekstylne i odzieżowe; Udział procentowy: 15,62%
- Metalowe; Udział procentowy: 21,89%
- Drzewne; Udział procentowy: 6,49%
- Spożywcze; Udział procentowy: 13,53%
- Budowlane i ceramiczne; Udział procentowy: 4,62%
- Usługowe; Wartość: 23; Udział procentowy: 2,53%
- Inne; Udział procentowy: 3,19%
-
Label : Skórzane i pokrewne
Value : 32,1%
-
Label : Tekstylne i odzieżowe
Value : 15,6%
-
Label : Metalowe
Value : 21,9%
-
Label : Drzewne
Value : 6,5%
-
Label : Spożywcze
Value : 13,5%
-
Label : Budowlane i ceramiczne
Value : 4,6%
-
Label : Usługowe
Value : 2,5%
-
Label : Inne
Value : 3,2%
- Skórzane i pokrewne; Udział procentowy: 43,17%
- Tekstylne i odzieżowe; Udział procentowy: 16,91%
- Metalowe; Udział procentowy: 10,67%
- Drzewne; Udział procentowy: 10,19%
- Spożywcze; Udział procentowy: 9,23%
- Budowlane i ceramiczne; Udział procentowy: 5,4%
- Usługowe; Udział procentowy: 2,28%
- Inne; Udział procentowy: 2,16%
-
Label : Skórzane i pokrewne
Value : 43,2%
-
Label : Tekstylne i odzieżowe
Value : 16,9%
-
Label : Metalowe
Value : 10,7%
-
Label : Drzewne
Value : 10,2%
-
Label : Spożywcze
Value : 9,2%
-
Label : Budowlane i ceramiczne
Value : 5,4%
-
Label : Usługowe
Value : 2,3%
-
Label : Inne
Value : 2,2%
Indeks dolny Wykresy na podstawie: Warsztaty rzemieślnicze w Krakowie, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006. Indeks dolny koniecWykresy na podstawie: Warsztaty rzemieślnicze w Krakowie, w: Historia Polski w liczbach, t. 2, oprac. Andrzej Wyczański, Cezary Kuklo, Warszawa 2006.
Na przestrzeni lat 1650−1760 r. w Krakowie spadła m.in. produkcja wyrobów metalowych i spożywczych oraz zmalał sektor usług. prawda/fałsz
W drugiej połowie XVII w. na kryzys raczej nie mogli narzekać rzemieślnicy pracujący w budownictwie i przemysłach drzewnym, skórzanym i tekstylnym. prawda/fałsz
Zaznacz „prawda”, jeśli zdanie jest prawdziwe, lub „fałsz”, jeżeli jest fałszywe.
Gdyby przyjąć, że w okresie od 1650 do 1760 r. w każdym warsztacie rzemieślniczym pracowały średnio cztery osoby, to liczba zatrudnionych w krakowskich zakładach około połowy XVIII w. była większa niż sto lat wcześniej. {prawda}/{#fałsz}
Na przestrzeni lat 1650–1760 w Krakowie spadła m.in. produkcja wyrobów metalowych i spożywczych oraz zmalał sektor usług. {#prawda}/{fałsz}
W drugiej połowie XVII w. na kryzys raczej nie mogli narzekać rzemieślnicy pracujący w budownictwie oraz przemysłach drzewnym, skórzanym i tekstylnym. {#prawda}/{fałsz}
Wybierz wykres, który przedstawia dane w sposób najbardziej czytelny. Uzasadnij swój wybór.
- A
- B
- C
Przeczytaj fragment opracowania historycznego i wskaż informacje, które pomagają zinterpretować dane przedstawione na wykresach w poprzednim ćwiczeniu. Uzasadnij odpowiedź.
Walka i upadek 1649–1696Już rok 1649 przyniósł złowróżebne wydarzenia. Dzień po koronacji Jana Kazimierza stanął w płomieniach Wawel. Wprawdzie pożar ugaszono, ale początek panowania nowego władcy nie był szczęśliwy. Kiedy jeszcze pod koniec tego roku napadły miasto gromady nie opłaconych żołnierzy, którzy spustoszyli Stradom, nastroje w mieście pogorszyły się znacznie. Nie mieli też powodów do zadowolenia kupcy, ponoszący duże straty na skutek pożogi wojennej, która objęła wschodnie tereny państwa. Jakby tego było mało, zamęt powiększył się, gdy na Podhalu nieopodal Krakowa, wybuchła rewolta Aleksandra Kostki Napierskiego, umiejętnie sterowana przez Karola Gustawa króla szwedzkiego. Prawdziwe nieszczęścia zaczęły się jednak od nagłej epidemii czarnej ospy, która w 1652 roku rozszalała się w Krakowie. W całej aglomeracji miejskiej Krakowa (Kraków, Kazimierz, Kleparz, Stradom i podmiejskie jurydyki) zmarło do 20 000 osób. Kto mógł uciekał z miasta, kto nie mógł czekał niepewnie swego losu. Zaraza jeszcze na dobre nie ustąpiła, gdy w lipcu na miasto przyszła jedna z największych w dziejach powodzi. Z wody wystawał jedynie Wawel i północne krańce miasta. […] Tymczasem 25 września 1655 pod miastem stanęła jedna z najlepszych armii europejskich – armia szwedzka, dowodzona przez króla Karola Gustawa. […] Na Kraków spadł obowiązek utrzymania zwycięskich wojsk, którego wodzowie mieli nienasycone apetyty, zaostrzone znacznie świadomością bogactwa mieszkańców miasta. […] Obok kontrybucji, czyli wymuszonego opodatkowania, Szwedzi dopuścili się wielu rabunków i rozbojów, które szczególnie zubożyły zasoby przedmiotów rzemiosła artystycznego i dzieł sztuki, znajdujących się w mieście. Do dnia dzisiejszego miejscy przewodnicy, z wisielczym humorem, zapraszają do zwiedzenia oddziału Muzeum Historycznego m. Krakowa w Upsali lub Sztokholmie, gdzie znajduje się ogromna ilość zabytków zrabowanych w Polsce. [...] W dodatku następne dziesięciolecia przyniosły w kraju wojny moskiewskie i tureckie. Zmagania te nie dotykały wprawdzie bezpośrednio Krakowa, ale pośrednio wpływały na sytuację miast polskich.
Źródło: Walka i upadek 1649–1696, dostępny w internecie: dziejekrakowa.pl.
Podaj trzy najważniejsze twoim zdaniem zmiany, których doświadczyła średniozamożna szlachta z Małopolski między rokiem 1650 a 1670. Uzasadnij swój wybór.
