Dla nauczyciela
SCENARIUSZ LEKCJI
Imię i nazwisko autora: Anna Ruszczyk
Przedmiot: geografia
Temat zajęć: Generalizacja kartograficzna
Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres rozszerzony, klasa I
Podstawa programowa: Zakres rozszerzony: I. Metody badań geograficznych i technologie geoinformacyjne: wywiady, badania ankietowe, analiza źródeł kartograficznych, wykorzystanie technologii informacyjno‑komunikacyjnych i geoinformacyjnych do pozyskania, tworzenia zbiorów, analizy i prezentacji danych przestrzennych. Uczeń: 3) stosuje wybrane metody kartograficzne do prezentacji cech ilościowych i jakościowych środowiska geograficznego i ich analizy z użyciem narzędzi GIS.
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,
kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,
kompetencje cyfrowe,
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.
Cele operacyjne:
Uczeń:
wyjaśnia, na czym polega proces generalizacji kartograficznej;
omawia wpływ skali mapy oraz jej rodzaju na generalizację;
charakteryzuje różnie zabiegi generalizacji na mapach GIS.
Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa, operacyjna
Metody nauczania: pogadanka, dyskusja (w tym: dyskusja w grupach), metody operatywne (praca z filmem, mapą, tekstem e‑materiału)
Formy zajęć: praca indywidualna, praca w parach, praca w grupach, praca na forum klasy
Środki dydaktyczne: tablica interaktywna/monitor dotykowy/tablety, e‑materiał, podręcznik, atlasy geograficzne, kartki papieru do zapisania wniosków, fragment mapy topograficznej (lub turystycznej) okolic szkoły
Materiały pomocnicze: W. Grygorenko, Redakcja i opracowanie map ogólnogeograficznych, Warszawa 1970.
PRZEBIEG LEKCJI:
Faza wprowadzająca
Nauczyciel wprowadza uczniów w tematykę zajęć – pogadanka na temat przenoszenia elementów środowiska na płaszczyznę mapy (w jaki sposób rysowano mapy dawniej, a jak obecnie?; czy wszystko można odwzorować w skali 1:1?).
Nauczyciel przedstawia temat i cele lekcji.
Faza realizacyjna
Wprowadzenie terminu: generalizacja kartograficzna – e‑materiał.
Dyskusja z wykorzystaniem e‑materiału: Od czego zależy generalizacja kartograficzna?
Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując w parach, zapoznali się z poleceniami 1. i 2. w tekście e‑materiału (Wpływ przeznaczenia i tematyki map na generalizację).
Uczniowie porównują mapy, dyskutują nad wyborem, dokonują uzasadnienia.
Wybrana para przedstawia swoją odpowiedź w odniesieniu do polecenia nr 1, a następnie do nr 2.
Jeżeli jedna z par uczniów w klasie wybrała inną mapę (niż przedstawiona) należy ich wysłuchać i przedyskutować wybór na forum klasy.
Uczniowie łączą się w grupy 4‑osobowe – każda grupa otrzymuje fragment mapy topograficznej lub turystycznej (najlepiej ksero mapy tego samego obszaru np. z okolic szkoły czy regionu zamieszkania uczniów); ich zadaniem jest porównanie tego fragmentu z mapą fizyczną Polski zawartą w atlasie.
Uczniowie po analizie treści map szukają odpowiedzi na pytania: Dlaczego mapa w atlasie zawiera dużo mniej szczegółów? Czy to zależy tylko od jej przeznaczenia? Co wpływa na taki dobór treści?
Podsumowanie dyskusji w grupach – W jaki sposób skala mapy wpływa na generalizację jej treści?
Nauczyciel prosi uczniów, aby indywidualnie zapoznali się z rodzajami generalizacji kartograficznej (wyjaśnienie terminów: generalizacja ilościowa i jakościowa).
Przykład – wybór mapy z zasobów GIS (np. w Mapach Google); uczniowie w parach dokonują zabiegów generalizacji treści mapy w zależności od interesującego (wybranego) ich tematu.
Uczniowie zapoznają się z filmem w e‑materiale, następnie samodzielnie przygotowują odpowiedź na polecenie w nim zawarte (Po zapoznaniu się z filmem rozpoznaj, jakie metody generalizacji zastosowano na poniższej mapie).
Dyskusja na forum klasy – Czy łatwym zadaniem jest generalizacja kartograficzna?
Faza podsumowująca
Nauczyciel wprowadza uczniów do ćwiczeń w e‑materiale – w zależności od tempa pracy uczniowie wykonują kilka wskazanych przez nauczyciela ćwiczeń.
Nauczyciel podsumowuje etapy lekcji, zestawiając je z założonymi celami – ocenia zaangażowanie uczniów.
Uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami – co było dla nich łatwe, trudne, gdzie będą mogli wykorzystać zdobyte informacje.
Praca domowa
Znajdź dwie mapy tego samego obszaru wykonane w różnych skalach (mogą być z zasobów GIS). Zapisz ich tytuły i skale, w których zostały wykonane – podaj, jakie różnice występują w treści map. Co jest ich przyczyną? Alternatywną pracą domową może być wykonanie ćwiczenia 8. z e‑materiału.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium:
Film samouczek można wykorzystać podczas lekcji dotyczącej graficznych i kartograficznych metod przedstawiania informacji geograficznej (zakres podstawowy dział I. 2) Jak nazwa wskazuje, ten film uczeń może wykorzystać do samodzielnej nauki.