SCENARIUSZ LEKCJI

Imię i nazwisko autorki: Ewa Malinowska

Przedmiot: geografia

Temat zajęć: Wpływ klimatu na występowanie wód powierzchniowych na Ziemi

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum/technikum, zakres podstawowy, klasa I

Podstawa programowa

Cele kształcenia – wymagania ogólne

I. Wiedza geograficzna.

1. Poznawanie terminologii geograficznej.

3. Poznanie zróżnicowania środowiska geograficznego, głównych zjawisk i procesów geograficznych oraz ich uwarunkowań i konsekwencji.

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

3. Identyfikowanie relacji między poszczególnymi elementami środowiska geograficznego (przyrodniczego, społeczno‑gospodarczego i kulturowego).

4. Formułowanie twierdzeń o podstawowych prawidłowościach dotyczących funkcjonowania środowiska geograficznego.

III. Kształtowanie postaw.

1. Rozwijanie zainteresowań geograficznych, budzenie ciekawości świata.

2. Docenianie znaczenia wiedzy geograficznej w poznawaniu i kształtowaniu przestrzeni geograficznej.

Treści nauczania – wymagania szczegółowe

IV. Hydrosfera: zasoby wód na Ziemi, morza, prądy morskie, sieć rzeczna, lodowce.

Uczeń:

4) wyjaśnia zróżnicowanie sieci rzecznej na Ziemi.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• określa prawidłowości występowania wód powierzchniowych w poszczególnych strefach klimatycznych;

• wyjaśnia wpływ elementów klimatu na zasilanie wód powierzchniowych w poszczególnych strefach klimatycznych;

• udowodnia zależności pomiędzy wysokością opadów i parowania a zasilaniem i wielkością przepływu wody w rzekach i poziomem wód w jeziorach.

Strategie nauczania: asocjacyjna, problemowa

Metody i techniki nauczania: blended learning, IBSE

Formy zajęć: praca indywidualna, praca w grupach, praca całego zespołu klasowego

Środki dydaktyczne: e‑materiał, atlas, mapa stref klimatycznych świata, klimatogramy, wykresy przepływów rzek z różnych regionów świata, komputer, projektor multimedialny, tablety, zeszyt przedmiotowy

Materiały pomocnicze

Dane dotyczące rzek świata: grdc.sr.unh.edu (dostęp 28.09.2021).

Bajkiewicz‑Grabowska E., Mikulski Z., Hydrologia ogólna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2017.

Górniak A., Kajak Z., Hydrobiologia, limnologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2019.

PRZEBIEG LEKCJI

Faza wprowadzająca

• Przedstawienie celów lekcji.

• Przypomnienie informacji dotyczących stref klimatycznych i charakterystycznych dla nich cech klimatu oraz procesów obiegu wody – rozmowa, pytania nauczyciela, odpowiedzi uczniów.

Faza realizacyjna

• Prośba do uczniów o przeczytanie wprowadzenia do e‑materiału.

• Podział uczniów na grupy (liczebność grup określa nauczyciel), omówienie zasad wykonania zadania; zadaniem uczniów jest analiza informacji zawartych w części „Przeczytaj” e‑materiału oraz interpretacja danych dotyczących konkretnych rzek, wspomagana pracą z atlasem; każda grupa analizuje dane dla jednej rzeki.

• Rozdanie grupom uczniów danych (wykresów) prezentujących: średni miesięczny przepływ w wybranej rzeki, długość rzeki, powierzchnię dorzecza itp., klimatogramów prezentujących średnią miesięczną wysokość opadów i temperaturę powietrza danej strefy klimatycznej (alternatywnie uczeń interpretuje klimatogramy z atlasu).

• Kilkunastominutowa dyskusja w grupach, podczas której uczniowie analizują gęstość sieci rzecznej i występowanie jezior w różnych regionach świata oraz określają związki przyczynowo‑skutkowe między cechami klimatu a występowaniem rzek i jezior oraz przepływem wody w rzekach.

• Prezentacja przy tablicy spostrzeżeń, wniosków – dyskusja z udziałem wszystkich uczniów.

• Podsumowanie mające na celu wskazanie ogólnych prawidłowości występowania różnych typów rzek w poszczególnych strefach klimatycznych i związków ich cech z elementami klimatu.

• Prezentacja filmu edukacyjnego w celu weryfikacji sformułowanych wniosków, wyjaśnienia wątpliwości i usystematyzowania dotychczasowej wiedzy.

• Sporządzenie notatki w zeszycie zawierającej syntetyczne podsumowanie przeprowadzonej dyskusji.

• Prośba nauczyciela o wykonanie kilku wskazanych ćwiczeń z e‑materiału.

Faza podsumowująca

• Podsumowanie i utrwalenie nowej wiedzy poprzez zadawanie pytań.

• Ocena aktywności i przypomnienie celów zajęć.

Praca domowa

• Praca pisemna na temat: Jak globalne zmiany klimatu mogą wpłynąć na rozmieszczenie różnych typów rzek?

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania danego multimedium

Zawarty w e‑materiale film edukacyjny może być wykorzystany do samodzielnego rozszerzania i pogłębiania wiedzy przez ucznia. Nauczyciel może także prosić uczniów o zapoznanie się z tekstem e‑materiału i filmem edukacyjnym przed lekcją w celu opanowania podstawowej wiedzy umożliwiającej wykonanie podczas lekcji określonych zadań. Podczas fazy realizacyjnej uczniowie w grupach/parach szczegółowo analizują konkretne przypadki – rzeki płynące w określonej strefie klimatycznej, dyskutują nad nimi, a następnie przedstawiają na forum klasy uzgodnioną wersję.

Film edukacyjny, w części lub całości, może być wykorzystany podczas lekcji dotyczących różnych zagadnień hydrologicznych, np. cyklu hydrologicznego, bilansu wodnego, rozmieszczenia wód powierzchniowych na Ziemi, ustrojów rzecznych itp. (zakres podstawowy: IV. 1, IV. 4; zakres rozszerzony: IV. 4). Znajdzie zastosowanie także podczas samodzielnej pracy ucznia w domu i w czasie lekcji mającej na celu powtórzenie materiału z bloku tematycznego dotyczącego hydrosfery.