Dla nauczyciela

Scenariusz zajęć

Autor: Aleksandra Marszałek‑Harych, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Laboratorium chemii organicznej

Grupa docelowa: uczniowie III etapu edukacyjnego, liceum, technikum, zakres rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres rozszerzony

Wymagania ogólne

III. Opanowanie czynności praktycznych. Uczeń:

1) bezpiecznie posługuje się sprzętem laboratoryjnym i odczynnikami chemicznymi;

2) projektuje i przeprowadza doświadczenia chemiczne, rejestruje ich wyniki w różnej formie, formułuje obserwacje, wnioski oraz wyjaśnienia;

3) stosuje elementy metodologii badawczej (określa problem badawczy, formułuje hipotezy oraz proponuje sposoby ich weryfikacji);

4) przestrzega zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

  • wymienia metody chemiczne identyfikacji substancji organicznych;

  • analizuje metody identyfikacji związków organicznych;

  • wymienia kroki identyfikacji związków organicznych metodą chemiczną.

Strategie nauczania:

  • asocjacyjna;

  • problemowa.

Metody i techniki nauczania:

  • dyskusja dydaktyczna;

  • analiza materiału źródłowego;

  • ćwiczenia uczniowskie;

  • wirtualne laboratorium;

  • róża wiatrów;

  • krzyżówka;

  • okienko informacyjne.

Formy pracy:

  • praca zbiorowa;

  • praca w grupach;

  • praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami/smartfony/tablety z dostępem do Internetu;

  • podręczniki tradycyjne;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • rzutnik multimedialny;

  • tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

  1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje informacje zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału.

  2. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji, które uczniowie zapisują na kartkach i gromadzą w portfolio.

  3. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie starają się odpowiedzieć na pytanie: Na czym polega rozdzielanie układów dyspersyjnych?

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel dzieli losowo uczniów na pięć grup zadaniowych:

  • I grupa – metody spektroskopowe i spektrometria mas;

  • II grupa – oznaczenie czystości związku i stałych fizycznych (np. t. topnienia, t. wrzenia);

  • III grupa – elementarna analiza jakościowa;

  • IV grupa – badanie rozpuszczalności;

  • V grupa – charakterystyczne reakcje grup funkcyjnych (identyfikacja grup funkcyjnych). Zadaniem uczniów jest opisanie metod identyfikacji związków organicznych z wykorzystaniem prezentacji multimedialnych. Nauczyciel wyjaśnia kryteria oceny prezentacji (patrz materiały pomocnicze). Po wyznaczonym czasie, liderzy z poszczególnych grup prezentują wyniki na forum klasy.

  1. Nauczyciel poleca uczniom pracę w parach z wirtualnym laboratorium. Na jego podstawie oraz treści zawartych w e‑materiale mają za zadanie przygotować w grupach alternatywne doświadczenie pozwalające scharakteryzować dany związek organiczny. Zaproponowane przez uczniów doświadczenie, które będzie możliwe do przeprowadzenia w warunkach szkolnych, nauczyciel z asystą uczniów może przeprowadzić podczas lekcji. Pozostali uczniowie wyciągną wnioski na jego podstawie i podadzą na forum klasy.

  2. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoja wiedzę, wykonując ćwiczenia zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się”.

Faza podsumowująca:

  1. Róża wiatrów (patrz materiały pomocnicze). Nauczyciel poprzez zastosowanie tego narzędzia może dokonać ewaluacji zajęć, umieszczając nazwy elementu podlegającego ocenie, np. atmosfera zajęć, przydatność materiałów, stopień zaangażowania uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, stopień trudności materiału, atrakcyjność lekcji i etc. Przygotowaną „różę” nauczyciel rozdaje uczniom i prosi o zaznaczenie na każdej osi punktu odpowiadającego ocenie. Następnie punkty na sąsiednich osiach uczniowie łączą ze sobą i w ten sposób każdy z uczniów otrzymuje swoją „różę”, którą wręcza prowadzącemu. Nauczyciel może odnieść się do tego ogólnie na podsumowanie, po wcześniej analizie.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Medium bazowe może pozwolić uczniom zapoznanie się z podstawowym szkłem i sprzętem w laboratorium szkolnym, wyposażeniem apteczki. Ponadto może również pozwolić uczniom na zapoznanie się z ciekawymi technikami chemicznymi, np. otrzymywanie benzenu i utrwalenie ich w domu.

Materiały pomocnicze:

  1. Nauczyciel przygotowuje do ewaluacji lekcji różę wiatrów. Róża wiatrów jest jedną z graficznych metod pozwalających ocenić jednocześnie wiele elementów zajęć. W przypadku ewaluacji zajęć, na osiach w miejsce kierunku umieść się nazwę elementu podlegającego ocenie (atmosfera zajęć, przydatność materiałów, stopień zaangażowania uczniów, zainteresowanie tematem, stopień opanowania zagadnienia wynikający z zamierzonych do osiągnięcia celów lekcji, stopień trudności materiału, atrakcyjność lekcji). Liczba osi jest dowolna i może być rozbudowywana w zależności od potrzeb. Linię osi podziel na odcinki i przypisz im odpowiednie wartości – od 1 do 10 lub skalę ocen 1‑6. Tak przygotowaną „różę” rozdaj uczestnikom i poproś o zaznaczenie na każdej osi punktu odpowiadającego ocenie. Następnie punkty na sąsiednich osiach uczniowie łączą ze sobą i w ten sposób każdy z uczniów otrzymuje swoją „różę”, którą wręcza prowadzącemu.

2. Kryteria oceny prezentacji multimedialnej:

  • poprawność merytoryczna (zgodność z tematem; dostosowana do możliwości odbiorców, wyczerpanie tematu);

  • język prezentacji (specjalistyczna terminologia, poprawność językowa);

  • konkretność (zdania krótkie – równoważnikowe, hasła);

  • atrakcyjność (wielkość czcionki, układ treści na slajdzie, tempo wyświetlania, przejścia slajdu, wzorce slajdów);

  • estetyka (animacje, grafika, kolor, dźwięk);

  • prezentacja każdej z grup powinna mieć max. 5 slajdów;

  • czas prezentacji (wykorzystanie zaplanowanego czasu – 2 min.).

Sprawdź się