Autorka scenariusza: Sabina Świtała

Temat: Niedola dziecięca w nowelach pozytywistycznych

Adresat

III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa

Zakres podstawowy

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich.

Uczeń:

8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;

9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;

10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje.

III. Tworzenie wypowiedzi.

Elementy retoryki. Uczeń:

2. Mówienie i pisanie. Uczeń:

1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;

6) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: wypowiedź o charakterze argumentacyjnym, referat, szkic interpretacyjny, szkic krytyczny, definicja, hasło encyklopedyczne, notatka syntetyzująca;

10) w interpretacji przedstawia propozycję odczytania tekstu, formułuje argumenty na podstawie tekstu oraz znanych kontekstów, w tym własnego doświadczenia, przeprowadza logiczny wywód służący uprawomocnieniu formułowanych sądów;

Kształtowane kompetencje kluczowe

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności;

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele operacyjne

Uczeń:

• rozpoznaje typowe problemy postaci dziecięcych występujących w nowelach pozytywistycznych;

• porównuje literackie i malarskie przedstawienia dzieci w dziełach okresu pozytywizmu;

• analizuje sytuacje wybranych bohaterów literackich i proponuje rozwiązania problemu;

• tworzy plan historii do wybranego obrazu.

Strategie nauczania

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania

• metoda oglądowa;

• pogadanka;

• metoda ćwiczeń przedmiotowych;

• praca z tekstem;

• metoda aktywizująca – metaplan.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca całego zespołu klasowego;

• praca w grupach.

Środki dydaktyczne

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• schematy metaplanu;

• karty pracy.

Przebieg zajęć

Przed zajęciami

Przed zajęciami uczniowie przypominają sobie teksty czytane w szkole podstawowej: Antka Bolesława Prusa, TadeuszaElizy Orzeszkowej,Janko MuzykantaHenryka Sienkiewicza, Dobrą paniąElizy Orzeszkowej oraz Naszą szkapę Marii Konopnickiej. Uczniom zdolnym można zaproponować zapoznanie się z innymi nowelami pozytywistycznymi, np. Z pamiętnika poznańskiego nauczyciela,Michałko, Grzechy dzieciństwa...

Faza wstępna

1. Nauczyciel wywiesza na tablicy hasło:„Dziecko w nowelach pozytywistycznych”. Uczestnicy zajęć kolejno podchodzą do tablicy, zapisują skojarzenia (mogą również tworzyć schematyczne rysunki) związane z hasłem.

2. Zapiski uczniów stają się pretekstem do rozmowy na temat sytuacji dziecka w XIX w.

3. Podanie celu i tematu zajęć.

Faza realizacyjna

1. Prowadzący dzieli klasę na pięć grup (liczba grup to liczba tekstów, które uczniowie mieli przeczytać przed zajęciami). Każda grupa losuje jedną z nowel. Uczestnicy zajęć otrzymują schemat metaplanu, który uzupełniają, przyglądając się sytuacji dziecka przedstawionej w utworze.

RDMsrDjGhiDsd

Ilustracja

2. Grupy prezentują efekty swojej pracy. Wyniki omawiane są na forum i komentowane przez uczniów oraz nauczyciela.

3. Uczestnicy zajęć zapoznają się z galerią obrazów z multimedium bazowego. Wybierają jeden obraz i uzupełniają kartę pracy. Wybrane osoby czytają swoje wypowiedzi.

Karta pracy

Tytuł obrazu: …………………………………………………….

Autor: …………………………………………………………….

Przyjrzyj się wizerunkowi/wizerunkom dziecka/dzieci przedstawionemu/przedstawionym na obrazie. Jaka mogła być jego/ich historia? Zapisz w punktach swoją propozycję.

Na jaki problem zwraca uwagę Twoja historia?

4. Uczniowie wykonują ćwiczenia 6 i dzielą się swoimi pomysłami.

Faza podsumowująca

1. 20 listopada 1959 roku, na XIV Zgromadzeniu Ogólnym ONZ, została uchwalona Deklaracja Praw Dziecka zawierająca postulaty dotyczące zapewnienia niedorosłym właściwych warunków życia i rozwoju. Wśród dziesięciu zasad regulujących prawa dziecka znalazły się m.in. prawo do nauki i rozrywki, do ochrony przed dyskryminacją. Trzydzieści lat później przyjęto obowiązującą do dziś Konwencję o prawach dziecka. Jakie zapisy mogłyby się znaleźć w Pozytywistycznej Deklaracji Praw Dziecka?

Wybrane osoby zapisują swoje propozycje na tablicy.

Praca domowa:

Wyobraź sobie, że żyjesz w epoce pozytywizmu. Napisz przemówienie, w którym zwrócisz uwagę na potrzebę podjęcia działań zmierzających do poprawy sytuacji wiejskich dzieci.

Materiały pomocnicze:

M. Łoboz, T. Żabski, Dziecko w literaturze pozytywizmu, [w:] J. Bajda i inni, Epoki literackie. Wielki leksykon literatury polskiej, Wrocław 2005, s. 513‑514.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Multimedium bazowe można wykorzystać jako wprowadzenie do zajęć.