Autor: Anna Grabarczyk

Temat: Kazanie jako gatunek literacki

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje obywatelskie;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

• wskazuje cechy kazania;

• charakteryzuje język i środki wyrazu typowe dla kazania;

• wskazuje w tekście środki artystycznego wyrazu i wyjaśnia ich funkcje.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• plansze;

• mapa myśli.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

• telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel rozdaje uczniom tekst.
   Piotr Skarga
   Kazania sejmowe
   Kazanie trzecie: O drugiej chorobie Rzeczypospolitej, która jest z niezgody domowej
   Ziemie i księstwa wielkie, które się z  zjednoczyły, w jedno ciało zrosły, odpadną i rozerwać się dla waszej niezgody muszą. Przy których teraz potężna być może ręka i moc wasza i nieprzyjacielom straszliwa. Odbieżą was jako chałupki przy jabłkach, gdy owoce pozbierają, którą lada wiatr rozwieje. I będziecie jako wdowa osierociała, wy, coście drugie narody rządzili. I będziecie ku pośmiechu i urąganiu nieprzyjaciołom swoim. […]
   Język swój, w którym samym to , i naród swój pogubicie, i ostatki tego narodu, tak starego i po świecie szeroko rozkwitnionego, potracicie i w obcy się naród, który was nienawidzi, obrócicie, jako się inszym przydało. […]
   Będziecie nie tylo bez pana krwie swojej i bez wybierania jego, ale też bez ojczyzny i królestwa swego, wygnańcy wszędzie nędzni, wzgardzeni, ubodzy, włóczęgowie, których popychać nogami tam, gdzie was pierwej , będą. Gdzie się na taką drugą ojczyznę zdobędziecie, w której byście taką sławę, takie dostatki, pieniądze, skarby i ozdobności, i rozkoszy mieć mogli? Urodzi‑li się wam i synom waszym taka druga matka? Jako tę stracicie, już o drugiej nie myślić. […]
   Do takich utrat i przeklęctwa pewnie was ta wasza niezgoda i  domowe przyprawią. Nie tak rychło i nie tak żałośnie wojną i gwałty postronnych nieprzyjaciół zginąć możecie, jako waszą niezgodą. Jabłko, gdy z wierzchu się psować pocznie, wykroić się zgniłość może, iż potrwa, ale gdy wewnątrz gnić i psować się pocznie, wszytko zaraz porzucić musisz i o ziemię uderzyć.
   Źródło: Piotr Skarga, Kazania sejmowe, oprac. M. Korolka, J. Tazbir, Wrocław 1984, s. 71–73.

2. Zadaniem uczniów jest wskazanie na podstawie przeczytanego tekstu cech kazania.

Faza wprowadzająca:

1. Uczniowie zapoznają się z sekcją: „Przeczytaj” (w e‑materiale). Następnie nauczyciel stawia pytanie: Czy styl kazania da się łatwo rozpoznać? Jakie są charakterystyczne cechy kazań?

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie w grupach opracowują na podstawie e‑materiału i innych źródeł (mogą korzystać z telefonów z dostępem do internetu) plansze dotyczące jednego zagadnienia związanego z lekcją o kazaniu jako gatunku literackim:
   Grupa 1. Kazania świętokrzyskie
   Grupa 2. Kazania gnieźnieńskie
   Grupa 3. Kazania sejmowe Piotra Skargi
   Grupa 4. Homilie
   Uczniowie wraz z nauczycielem urządzają w klasie ekspozycję swoich prac.

2. Uczniowie na podstawie e‑materiału (sekcja „Przeczytaj”) oraz mapy myśli wykonują polecenia zawarte w sekcji multimedialnej.

3. Uczniowie dzielą się na dwie grupy. Nauczyciel przydziela obu zespołom zadania z sekcji „Sprawdź się” (bez ćwiczeń 7 i 8). Po zakończonej pracy przedstawiciele grup przedstawiają efekty pracy.

Faza podsumowująca:

1. Uczniowie sporządzają mapę myśli, w której głównym hasłem jest kazanie. Mapa ma zawierać najważniejsze hasła lekcji.

2. Nauczyciel ponownie odczytuje temat lekcji i inicjuje krótką rozmowę na temat kryteriów sukcesu.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia interaktywne nr 7 i 8. Przygotowują uzasadnienia poprawnych odpowiedzi

Materiały pomocnicze:

• Od Biblii Wujka do współczesnego języka religijnego, red. Z. Adamek, S. Koziara, Tarnów 1999.

• Jakub Zdzisław Lichański, Retoryka. Od renesansu do współczesności. Tradycja i innowacja, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne

• Uczniowie mogą przed lekcją zapoznać się z multimedium z sekcji „Mapa myśli”, aby aktywnie uczestniczyć w zajęciach i pogłębiać swoją wiedzę.