Dla nauczyciela
Autor: Katarzyna Lewandowska
Przedmiot: Język polski
Temat: Ocalić wartości z katastrofy dziejów. Dylematy moralne w poezji Jana Polkowskiego
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje obywatelskie;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;
kompetencje w zakresie wielojęzyczności.
Cele operacyjne. Uczeń:
analizuje dylematy moralne jednostki poddanej władzy totalitarnej wyrażone w wierszu Przesłanie pana X Jana Polkowskiego,
porównuje wymowę Przesłania pana X Jana Polkowskiego i Przesłania Pana Cogito Zbigniewa Herberta,
wyjaśnia sens zastosowania aluzji literackiej w wierszu Jana Polkowskiego,
redaguje esej, w którym przedstawia swoje refleksje po lekturze obu utworów.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w parach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel poleca, by przypomnieli sobie okoliczności wprowadzenia w Polsce stanu wojennego i warunki, w jakich żyli Polacy w kraju, w którym sprawowała rządy totalitarna władza.
Recytacja. Chętna lub wybrana osoba przygotowuje głośne czytanie utworu poetyckiego Przesłanie Pana Cogito Z. Herberta i Przesłanie Pana X J. Polkowskiego, z elementami aktorskiej interpretacji.
Faza wprowadzająca:
Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel prosi, by uczniowie przypomnieli warunki, w jakich żyli Polacy pod rządami władz komunistycznych w latach 80., w jakich okolicznościach wprowadzono stan wojenny, na czym polegało internowanie itd. Uczniowie wypowiadają się swobodnie, korzystając ze swojej wiedzy oraz informacji z bloku tekstowego e‑materiału. Nauczyciel tylko przysłuchuje się dyskusji, chyba że zostały pominięte jakieś ważne kwestie, wtedy dopowiada je. Uczniowie sporządzają mapę skojarzeń, zapisując na niej emocje i odczucia towarzyszące Polakom w tamtym czasie.
Faza realizacyjna:
Nauczyciel przypomina, że w trudnych czasach ludzie często szukają odpowiedzi na kluczowe pytania w literaturze – poezji. Opowiada o tym, na czym polegała działalność wydawnicza w drugim obiegu, jacy autorzy byli wydawani w drugim obiegu i dlaczego, może wspomnieć o czasopiśmie mówionym „NaGłos”.
Prowadzący odtwarza prezentację multimedialną (może ją przerywać i prosić uczniów o komentarz), a następnie poleca, by wykonali w parach polecenia 1 i 2 towarzyszące prezentacji.
Druga część tej fazy lekcji zostanie poświęcona interpretacji porównawczej wierszy Jana Polkowskiego i Zbigniewa Herberta. Nauczyciel pyta, czy uczniowie pamiętają Przesłanie Pana Cogito. Prosi ucznia, który się do tego przygotował, o odczytanie wiersza. Kolejna osoba odczytuje wiersz Jana Polkowskiego Przesłanie Pana X. Uczniowie starają się wychwycić na gorąco podobieństwa i różnice między oboma utworami.
Uczniowie wykonują w parach wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, a następnie wspólnie omawiają swoje propozycje odpowiedzi.
Faza podsumowująca:
Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.
Na zakończenie zajęć nauczyciel pyta, na czym polega aluzja literacka zastosowana przez Jana Polkowskiego. Uczniowie odpowiadają, korzystając z informacji uzyskanych podczas lekcji.
Praca domowa:
Zinterpretuj wizję polskiej historii ujętą w wierszu Jana Polkowskiego Wysoko pod niebem żurawie leciały. Utrwal swoje spostrzeżenia w formie eseju na 400 słów.
Materiały pomocnicze:
Marian Stala, Druga strona. Notatki o poezji współczesnej, Kraków 1997.
Wojciech Kudyba, Generacja źle obecna, Sopot 2014.
Wskazówki metodyczne
Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.