Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki

Autor: Katarzyna Lewandowska

Przedmiot: Język polski

Temat: Ocalić wartości z katastrofy dziejów. Dylematy moralne w poezji Jana Polkowskiego

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:
1) rozumie podstawy periodyzacji literatury, sytuuje utwory literackie w poszczególnych okresach: starożytność, średniowiecze, renesans, barok, oświecenie, romantyzm, pozytywizm, Młoda Polska, dwudziestolecie międzywojenne, literatura wojny i okupacji, literatura lat 1945–1989 krajowa i emigracyjna, literatura po 1989 r.;
4) rozpoznaje w tekście literackim środki wyrazu artystycznego poznane w szkole podstawowej oraz środki znaczeniowe: oksymoron, peryfrazę, eufonię, hiperbolę; leksykalne, w tym frazeologizmy; składniowe: antytezę, paralelizm, wyliczenie, epiforę, elipsę; wersyfikacyjne, w tym przerzutnię; określa ich funkcje;
5) interpretuje treści alegoryczne i symboliczne utworu literackiego;
8) wykazuje się znajomością i zrozumieniem treści utworów wskazanych w podstawie programowej jako lektury obowiązkowe;
9) rozpoznaje tematykę i problematykę poznanych tekstów oraz jej związek z programami epoki literackiej, zjawiskami społecznymi, historycznymi, egzystencjalnymi i estetycznymi; poddaje ją refleksji;
10) rozpoznaje w utworze sposoby kreowania: świata przedstawionego (fabuły, bohaterów, akcji, wątków, motywów), narracji, sytuacji lirycznej; interpretuje je i wartościuje;
13) porównuje utwory literackie lub ich fragmenty, dostrzega kontynuacje i nawiązania w porównywanych utworach, określa cechy wspólne i różne;
14) przedstawia propozycję interpretacji utworu, wskazuje w tekście miejsca, które mogą stanowić argumenty na poparcie jego propozycji interpretacyjnej;
15) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, szczególnie kontekst historycznoliteracki, historyczny, polityczny, kulturowy, filozoficzny, biograficzny, mitologiczny, biblijny, egzystencjalny;
16) rozpoznaje obecne w utworach literackich wartości uniwersalne i narodowe; określa ich rolę i związek z problematyką utworu oraz znaczenie dla budowania własnego systemu wartości.
2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:
1) przetwarza i hierarchizuje informacje z tekstów, np. publicystycznych, popularnonaukowych, naukowych;
2) analizuje strukturę tekstu: odczytuje jego sens, główną myśl, sposób prowadzenia wywodu oraz argumentację;
II. Kształcenie językowe.
2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:
7) rozpoznaje słownictwo o charakterze wartościującym; odróżnia słownictwo neutralne od słownictwa o zabarwieniu emocjonalnym, oficjalne od potocznego.
4. Ortografia i interpunkcja. Uczeń:
1) stosuje zasady ortografii i interpunkcji, w tym szczególnie: pisowni wielką i małą literą, pisowni łącznej i rozłącznej partykuły nie oraz partykuły -bym, -byś, -by z różnymi częściami mowy; pisowni zakończeń -ji, -ii, -i ; zapisu przedrostków roz-, bez-, wes-, wz-, ws-; pisowni przyimków złożonych; pisowni nosówek ( a, ę ) oraz połączeń om, on, em, en ; pisowni skrótów i skrótowców;
III. Tworzenie wypowiedzi.
1. Elementy retoryki. Uczeń:
6) rozumie, na czym polega logika i konsekwencja toku rozumowania w wypowiedziach argumentacyjnych i stosuje je we własnych tekstach;
2. Mówienie i pisanie. Uczeń:
1) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;
2) buduje wypowiedź w sposób świadomy, ze znajomością jej funkcji językowej, z uwzględnieniem celu i adresata, z zachowaniem zasad retoryki;
4) zgodnie z normami formułuje pytania, odpowiedzi, oceny, redaguje informacje, uzasadnienia, komentarze, głos w dyskusji;
IV. Samokształcenie.
1. rozwija umiejętność pracy samodzielnej między innymi przez przygotowanie różnorodnych form prezentacji własnego stanowiska;
2. porządkuje informacje w problemowe całości poprzez ich wartościowanie; syntetyzuje poznawane treści wokół problemu, tematu, zagadnienia oraz wykorzystuje je w swoich wypowiedziach;
Lektura obowiązkowa
37) wybrane wiersze następujących poetów: Stanisław Baliński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Kazimierz Wierzyński, wybrane wiersze z okresu emigracyjnego, Czesław Miłosz, w tym wybrane wiersze z tomu Ocalenie oraz Traktat moralny (fragmenty), Tadeusz Różewicz, Miron Białoszewski, Jarosław Marek Rymkiewicz, Wisława Szymborska, Zbigniew Herbert, w tym wybrane wiersze z tomów Pan Cogito oraz Raport z oblężonego miasta, Halina Poświatowska, Stanisław Barańczak, Marcin Świetlicki, Jan Polkowski, Wojciech Wencel;
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
I. Kształcenie literackie i kulturowe.
1. Czytanie utworów literackich. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto:
12) rozumie pojęcie aluzji literackiej, rozpoznaje aluzje w utworach i określa ich znaczenie w interpretacji utworów;
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Mówienie i pisanie. Uczeń: spełnia wymagania określone dla zakresu podstawowego, a ponadto tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach: esej, interpretacja porównawcza, reportaż, felieton.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje obywatelskie;

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje w zakresie wielojęzyczności.

Cele operacyjne. Uczeń:

  • analizuje dylematy moralne jednostki poddanej władzy totalitarnej wyrażone w wierszu Przesłanie pana X Jana Polkowskiego,

  • porównuje wymowę Przesłania pana X Jana Polkowskiego i Przesłania Pana Cogito Zbigniewa Herberta,

  • wyjaśnia sens zastosowania aluzji literackiej w wierszu Jana Polkowskiego,

  • redaguje esej, w którym przedstawia swoje refleksje po lekturze obu utworów.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Uczniowie zapoznają się z treściami w sekcji „Przeczytaj”. Nauczyciel poleca, by przypomnieli sobie okoliczności wprowadzenia w Polsce stanu wojennego i warunki, w jakich żyli Polacy w kraju, w którym sprawowała rządy totalitarna władza.

  2. Recytacja. Chętna lub wybrana osoba przygotowuje głośne czytanie utworu poetyckiego Przesłanie Pana Cogito Z. Herberta i Przesłanie Pana X J. Polkowskiego, z elementami aktorskiej interpretacji.

Faza wprowadzająca:

  1. Krótka rozmowa wprowadzająca w temat lekcji: nauczyciel prosi, by uczniowie przypomnieli warunki, w jakich żyli Polacy pod rządami władz komunistycznych w latach 80., w jakich okolicznościach wprowadzono stan wojenny, na czym polegało internowanie itd. Uczniowie wypowiadają się swobodnie, korzystając ze swojej wiedzy oraz informacji z bloku tekstowego e‑materiału. Nauczyciel tylko przysłuchuje się dyskusji, chyba że zostały pominięte jakieś ważne kwestie, wtedy dopowiada je. Uczniowie sporządzają mapę skojarzeń, zapisując na niej emocje i odczucia towarzyszące Polakom w tamtym czasie.

Faza realizacyjna:

  1. Nauczyciel przypomina, że w trudnych czasach ludzie często szukają odpowiedzi na kluczowe pytania w literaturze – poezji. Opowiada o tym, na czym polegała działalność wydawnicza w drugim obiegu, jacy autorzy byli wydawani w drugim obiegu i dlaczego, może wspomnieć o czasopiśmie mówionym „NaGłos”.

  2. Prowadzący odtwarza prezentację multimedialną (może ją przerywać i prosić uczniów o komentarz), a następnie poleca, by wykonali w parach polecenia 1 i 2 towarzyszące prezentacji.

  3. Druga część tej fazy lekcji zostanie poświęcona interpretacji porównawczej wierszy Jana Polkowskiego i Zbigniewa Herberta. Nauczyciel pyta, czy uczniowie pamiętają Przesłanie Pana Cogito. Prosi ucznia, który się do tego przygotował, o odczytanie wiersza. Kolejna osoba odczytuje wiersz Jana Polkowskiego Przesłanie Pana X. Uczniowie starają się wychwycić na gorąco podobieństwa i różnice między oboma utworami.

  4. Uczniowie wykonują w parach wybrane przez nauczyciela ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”, a następnie wspólnie omawiają swoje propozycje odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

  2. Na zakończenie zajęć nauczyciel pyta, na czym polega aluzja literacka zastosowana przez Jana Polkowskiego. Uczniowie odpowiadają, korzystając z informacji uzyskanych podczas lekcji.

Praca domowa:

  1. Zinterpretuj wizję polskiej historii ujętą w wierszu Jana Polkowskiego Wysoko pod niebem żurawie leciały. Utrwal swoje spostrzeżenia w formie eseju na 400 słów.

Materiały pomocnicze:

  • Marian Stala, Druga strona. Notatki o poezji współczesnej, Kraków 1997.

  • Wojciech Kudyba, Generacja źle obecna, Sopot 2014.

Wskazówki metodyczne

  • Uczniowie mogą wykorzystać multimedium „Prezentacja multimedialna” do przygotowania się do lekcji powtórkowej.