Sprawdź się

Jan Polkowski Przesłanie pana X

Ocalałeś nie po to, żeby dać świadectwo,
które jak dym z odrzuconej ofiary
nie chce opuścić płonących miast

Twoje ciało, oto początek i koniec czasu
i niech nie będzie poranionym archiwum
dla kilku wierszy lub bajek marzycieli
i głupców

Przeżyłeś nie po to żeby świadczyć
przeciwko niemu świat jest zbyt bliskim krewnym
twoich dzieci

Wszystkie drogi prowadzą

klucząc do miejsca w którym układasz się
do sprawiedliwego snu

Historia ma swoje prawa dlatego bez egzaltacjiegzaltacjaegzaltacji,
z perspektywy tysiącletniej cywilizacji patrz
jak mały naród ginie
jak duszą się jego ostatnie pokolenia

Ale nie trać nadziei
może nie obudzisz się za ostrą bramą
więzienia z nieregularną dwuramienną gwiazdą
wszytą w skórę
może nie dożyjesz tej chwili może umrzesz
przed narodzeniem się w narodzie wybranym
do zagłady

Zanim znajdą cię za miastem w mundurze
robotnika lub studenta filozofii
z twarzą przykrytą liberalną Polityką
opisującą faszystowskie praktyki
południowoamerykańskiej policji

Zanim zrozumiesz obelgę: Żyd!
albo: polaczek!

Idź bądź wierny
fladze z biało‑czarnego drutu
i generałom
swojej powszedniej modlitwy

q2 Źródło: Jan Polkowski, Przesłanie pana X, [w:] Gdy Bóg się waha. Poezje 1977–2017, Kraków 2017, s. 40–41.
egzaltacja
1
Pokaż ćwiczenia:
R15ytLBiFNThv1
Ćwiczenie 1
Zaznacz zdania, które trafnie oddają dosłowny sens słów nadawcy wiersza Przesłanie pana X. Możliwe odpowiedzi: 1. Poświęcanie życie dla idei jest bezsensowne., 2. Człowiek ma obowiązek przedkładać dobro wspólne nad osobiste szczęście., 3. Cierpienie jednego narodu jest niesprawiedliwością dziejów, z którą trzeba walczyć., 4. Zniewolenie narodów jest stałym prawem historii, którego nie da się obalić., 5. Człowiek powinien walczyć ze złem w imię dobra swoich dzieci., 6. Człowiek w sytuacji zagrożenia musi dbać wyłącznie o własne przetrwanie., 7. Angażowanie się w politykę skutkuje jedynie uwięzieniem lub śmiercią.

Zaznacz zdania, które trafnie oddają dosłowny sens słów nadawcy wiersza Przesłanie pana X.

  • Poświęcanie życie dla idei jest bezsensowne.
  • Człowiek ma obowiązek przedkładać dobro wspólne nad osobiste szczęście.
  • Cierpienie jednego narodu jest niesprawiedliwością dziejów, z którą trzeba walczyć.
  • Zniewolenie narodów jest stałym prawem historii, którego nie da się obalić.
  • Człowiek powinien walczyć ze złem w imię dobra swoich dzieci.
  • Człowiek w sytuacji zagrożenia musi dbać wyłącznie o własne przetrwanie.
  • Angażowanie się w politykę skutkuje jedynie uwięzieniem lub śmiercią.
RrZhTZOb5BuHK1
Ćwiczenie 2
Pogrupuj postawy i wartości na te, które podmiot liryczny wiersza Przesłanie pana X zaleca, i te, które odradza nadawcy. Zalecane Możliwe odpowiedzi: 1. altruizm, 2. męstwo, 3. bunt, 4. niezłomność, 5. zobojętnienie, 6. bezkompromisowość, 7. konformizm, 8. bohaterstwo, 9. nieustępliwość, 10. oportunizm, 11. egoizm, 12. przebiegłość, 13. uległość, 14. pragmatyzm Odradzane Możliwe odpowiedzi: 1. altruizm, 2. męstwo, 3. bunt, 4. niezłomność, 5. zobojętnienie, 6. bezkompromisowość, 7. konformizm, 8. bohaterstwo, 9. nieustępliwość, 10. oportunizm, 11. egoizm, 12. przebiegłość, 13. uległość, 14. pragmatyzm

Pogrupuj postawy i wartości na te, które podmiot liryczny wiersza Przesłanie pana X zaleca, i te, które odradza nadawcy.

oportunizm, zobojętnienie, bunt, męstwo, egoizm, bohaterstwo, bezkompromisowość, uległość, niezłomność, altruizm, pragmatyzm, nieustępliwość, konformizm, przebiegłość

Zalecane  
Odradzane  
111
Ćwiczenie 3

Do słów podmiotu lirycznego wiersza Przesłanie pana X dodaj wyjaśnienia opisujące, co czeka odbiorcę, jeśli nie zastosuje się do porad nadawcy.

RgpxMjThKrtfn
1. „Twoje ciało […] niech nie będzie poranionym archiwum dla kilku wierszy lub bajek marzycieli i głupców” Objaśnienie: (Uzupełnij) 2. „Przeżyłeś nie po to żeby świadczyć przeciwko niemu świat jest zbyt bliskim krewnym twoich dzieci” Objaśnienie: (Uzupełnij) 3. „znajdą cię za miastem w mundurze robotnika lub studenta filozofii z twarzą przykrytą liberalną Polityką” Objaśnienie: (Uzupełnij).
1. „Twoje ciało […] niech nie będzie poranionym archiwum
dla kilku wierszy lub bajek marzycieli
i głupców”
Objaśnienie:
2. „Przeżyłeś nie po to żeby świadczyć
przeciwko niemu świat jest zbyt bliskim krewnym
twoich dzieci”
Objaśnienie:
3. „znajdą cię za miastem w mundurze
robotnika lub studenta filozofii
z twarzą przykrytą liberalną Polityką”
Objaśnienie:
11
Ćwiczenie 4

Zinterpretuj użyte w wierszu Przesłanie pana X wyrażenie „naród wybrany / do zagłady”:

R1F3o9Ms6pQNT
a) nazwij trzy środki artystyczne zastosowane w tym wyrażeniu: (Uzupełnij) b) wyjaśnij znaczenie związku frazeologicznego użytego w cytowanym wyrażeniu: (Uzupełnij) c) wymień trzy wydarzenia z XX-wiecznej historii Polski, do których można odnieść to wyrażenie: (Uzupełnij) d) wyjaśnij, jaką wizję dziejów Polski przedstawia to wyrażenie: (Uzupełnij).
a) nazwij trzy środki artystyczne zastosowane w tym wyrażeniu:
b) wyjaśnij znaczenie związku frazeologicznego użytego w cytowanym wyrażeniu:
c) wymień trzy wydarzenia z XX-wiecznej historii Polski, do których można odnieść to wyrażenie:
d) wyjaśnij, jaką wizję dziejów Polski przedstawia to wyrażenie:
211
Ćwiczenie 5
Zapoznaj się z treścią wiersza Zbigniewa Herberta Przesłanie Pana Cogito i dobierz do cytatów z tego wiersza cytaty z Przesłania pana X kontrastujące z sensem słów Herberta.
Zapoznaj się z treścią wiersza Zbigniewa Herberta Przesłanie Pana Cogito i dobierz do cytatów z tego wiersza cytaty z Przesłania pana X kontrastujące z sensem słów Herberta.
Zbigniew Herbert Przesłanie Pana Cogito

Idź dokąd poszli tamci do ciemnego kresu po złote runo nicości twoją ostatnią nagrodę

idź wyprostowany wśród tych co na kolanach wśród odwróconych plecami i obalonych w proch

ocalałeś nie po to aby żyć 
masz mało czasu trzeba dać świadectwo

bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny 
w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy

a Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze 
ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych

niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda 
dla szpiclów katów tchórzy – oni wygrają 
pójdą na twój pogrzeb i z ulgą rzucą grudę 
a kornik napisze twój uładzony życiorys

i nie przebaczaj zaiste nie w twojej mocy 
przebaczać w imieniu tych których zdradzono o świcie

strzeż się jednak dumy niepotrzebnej 
oglądaj w lustrze swą błazeńską twarz 
powtarzaj: zostałem powołany – czyż nie było lepszych

strzeż się oschłości serca kochaj źródło zaranne 
ptaka o nieznanym imieniu dąb zimowy 
światło na murze splendor nieba 
one nie potrzebują twego ciepłego oddechu 
są po to aby mówić: nikt cię nie pocieszy

czuwaj – kiedy światło na górach daje znak – wstań i idź 
dopóki krew obraca w piersi twoją ciemną gwiazdę

powtarzaj stare zaklęcia ludzkości bajki i legendy 
bo tak zdobędziesz dobro którego nie zdobędziesz 
powtarzaj wielkie słowa powtarzaj je z uporem 
jak ci co szli przez pustynię i ginęli w piasku

a nagrodzą cię za to tym co mają pod ręką 
chłostą śmiechu zabójstwem na śmietniku

idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek 
do grona twoich przodków: Gilgamesza Hektora Rolanda obrońców królestwa bez kresu i miasta popiołów

Bądź wierny Idź

q3 Źródło: Zbigniew Herbert, Przesłanie Pana Cogito, [w:] Wiersze zebrane, oprac. Ryszard Krynicki, Kraków 2008, s. 439.
RzUCuGjmSJyMj
Wymyśl pytanie na kartkówkę związane z tematem materiału.

Cytat z Przesłania Pana Cogito Cytat z Przesłania pana X 
„ocalałeś nie po to aby żyć masz mało czasu trzeba dać świadectwo”  
„a Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych”  
„niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda dla szpiclów katów tchórzy”  
„bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy”  
„idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek do grona twoich przodków”  
RhueWTNiC0K1s
Cytaty z Przesłania Pana Cogito 1. ocalałeś nie po to aby żyć masz mało czasu trzeba dać świadectwo 2. a Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych 3. niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda dla szpiclów katów tchórzy 4. bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy 5. idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek do grona twoich przodków. (Uzupełnij).
Cytaty z Przesłania Pana Cogito
1. ocalałeś nie po to aby żyć masz mało czasu trzeba dać świadectwo
2. a Gniew twój bezsilny niech będzie jak morze ilekroć usłyszysz głos poniżonych i bitych
3. niech nie opuszcza ciebie twoja siostra Pogarda dla szpiclów katów tchórzy
4. bądź odważny gdy rozum zawodzi bądź odważny w ostatecznym rachunku jedynie to się liczy
5. idź bo tylko tak będziesz przyjęty do grona zimnych czaszek do grona twoich przodków.
kryptocytat
RHr5NpOxKF1oq21
Ćwiczenie 6
Uzupełnij tekst, wybierając właściwą możliwość spośród podanych. 1. Wiersz Jana Polkowskiego Przesłanie pana X można określić jako Tu uzupełnij wiersza Przesłanie Pana Cogito Zbigniewa Herberta. wstęp do, powtórzenie, ośmieszenie 2. Wiersz Przesłanie pana X ukazuje Tu uzupełnij realizacji postulatów zawartych w Przesłaniu Pana Cogito. absurdalność, śmieszność, nieopłacalność 3. Polkowski pokazuje Tu uzupełnij sposób myślenia charakterystyczny dla Tu uzupełnij ludzi. heroiczny, altruistyczny, idealistyczny / złych, młodych, niektórych 4. Wymowa Przesłania pana X jest Tu uzupełnij: tekst pokazuje, że niezłomność jest postawą Tu uzupełnij i Tu uzupełnij. optymistyczna, prześmiewcza, pochwalna /częstą, niepraktyczną, nieopłacalną, łatwą

Uzupełnij tekst, wybierając właściwą możliwość spośród podanych.

1. Wiersz Jana Polkowskiego Przesłanie pana X można określić jako ........................ wiersza Przesłanie Pana Cogito Zbigniewa Herberta.
wstęp do, powtórzenie, ośmieszenie

2. Wiersz Przesłanie pana X ukazuje .................... realizacji postulatów zawartych w Przesłaniu Pana Cogito.
absurdalność, śmieszność, nieopłacalność

3. Polkowski pokazuje .............................. sposób myślenia charakterystyczny dla .................. ludzi.
heroiczny, altruistyczny, idealistyczny / złych, młodych, niektórych

4. Wymowa Przesłania pana X jest ..................: tekst pokazuje, że niezłomność jest postawą .............. i ...............
optymistyczna, prześmiewcza, pochwalna /częstą, niepraktyczną, nieopłacalną, łatwą

21
Ćwiczenie 7
Zapoznaj się z sądem badacza literatury Mariana Stali na temat poezji Jana Polkowskiego i na jego podstawie rozstrzygnij, czy poglądy podmiotu lirycznego wiersza Przesłanie pana X można utożsamiać ze stanowiskiem autora. Uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do wypowiedzi Stali i do tekstu wiersza.
Zapoznaj się z sądem badacza literatury Mariana Stali na temat poezji Jana Polkowskiego i na jego podstawie rozstrzygnij, czy poglądy podmiotu lirycznego wiersza Przesłanie pana X można utożsamiać ze stanowiskiem autora. Uzasadnij swoje stanowisko, odwołując się do wypowiedzi Stali i do tekstu wiersza.
Marian Stala Druga strona. Notatki o poezji współczesnej

Dlaczego prawda i wolność, gwarantowane religijnie, wymagają obrony, osobowego zaangażowania? Dlaczego życie tandetne i niedbałe jest niebezpieczne? Pytania te prowadzą w stronę podstawowego tematu poezji Polkowskiego. Jest nim (to jeszcze jedno pokrewieństwo z Herbertem […]) doznanie okrążenia i zagrożenia przez nicość. To doznanie powraca w tej poezji bezustannie, […], owocując doświadczeniem życia w rzeczywistości kresu, na granicy istnienia i nieistnienia.

q4 Źródło: Marian Stala, Druga strona. Notatki o poezji współczesnej, Kraków 1997, s. 150.
R1WWUKJqawKXe
(Uzupełnij).
31
Ćwiczenie 8

Zinterpretuj tytuł wiersza Przesłanie pana X, uwzględniając zawartą w nim aluzję literacką.

RpVpM6VOCbS7Q
(Uzupełnij).
311
Ćwiczenie 9
Zapoznaj się z fragmentem wiersza Przesłanie pana X i rozstrzygnij, czy zawiera on potwierdzenie mesjanistycznej wizji dziejów Polski, czy też polemikę z nią. Sformułuj swój osąd w postaci tezy i poprzyj ją dwoma argumentami odwołującymi się do fragmentu wiersza.
Zapoznaj się z fragmentem wiersza Przesłanie pana X i rozstrzygnij, czy zawiera on potwierdzenie mesjanistycznej wizji dziejów Polski, czy też polemikę z nią. Sformułuj swój osąd w postaci tezy i poprzyj ją dwoma argumentami odwołującymi się do fragmentu wiersza.
Jan Polkowski Przesłanie pana X

Historia ma swoje prawa dlatego bez egzaltacji
z perspektywy tysiącletniej cywilizacji patrz
jak mały naród ginie
jak duszą się jego ostatnie pokolenia

Ale nie trać nadziei
może nie obudzisz się za ostrą bramą
więzienia z nieregularną dwuramienną gwiazdą
wszytą w skórę
może nie dożyjesz tej chwili może umrzesz
przed narodzeniem się w narodzie wybranym
do zagłady

q2 Źródło: Jan Polkowski, Przesłanie pana X, [w:] Gdy Bóg się waha. Poezje 1977–2017, Kraków 2017, s. 40–41.
R1HD1pTkqbrDb
Teza: (Uzupełnij) Argument 1: (Uzupełnij) Argument 2: (Uzupełnij).
Teza:
Argument 1:
Argument 2:
Praca domowa

Zinterpretuj wizję polskiej historii ujętą w wierszu Jana Polkowskiego Wysoko pod niebem żurawie leciały. Utrwal swoje spostrzeżenia w formie eseju na 400 słów.

Jan Polkowski Wysoko pod niebem żurawie leciały

Chwilowo żyjemy
(na walizkach) w jednym domu z innymi
stu dziewięcioma rodzinami.
Dzieli nas jedynie okno. 
Dziesięć pięter. (Wysoko. Ciężkie 
dymy nad ProkocimiemProkocimProkocimiem). 
Odna w Boga Korolewa, 
Mołytsa za namy, 
Z Czenstochowy, Poczajewa 
I znad Ostroj BramyOstro BramaOstroj Bramy

q5 Źródło: Jan Polkowski, Wysoko pod niebem żurawie leciały, [w:] Gdy Bóg się waha. Poezje 1977–2017, Kraków 2017, s. 9.
„Wysoko pod niebem żurawie leciały”
Prokocim
Ostro Brama
Prezentacja multimedialna
Dla nauczyciela