Scenariusz zajęć

Autor: Agata Jarszak‑Tyl, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Co to jest pH i jakie stężenia kryją się pod poszczególnymi wartościami?

Grupa odbiorcza: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego – kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

3) interpretuje wartości pH w ujęciu jakościowym i ilościowym (np. związek między wartością pH a stężeniem jonów wodorowych).

Zakres rozszerzony

VI. Reakcje w roztworach wodnych. Uczeń:

3) interpretuje wartości pKw, pH, Ka, Kb, Ks.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• definiuje pojęcia: pH, odczyn roztworu;

• określa odczyn roztworów różnych substancji;

• oblicza wykładnik stężenia jonów wodorowych w roztworze;

• ocenia zmiany pH roztworu przy zmianie jego stężenia.

Strategie:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• odwrócona klasa;

• pogadanka;

• eksperyment uczniowski;

• analiza tekstu źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• technika gadająca ściana;

• metoda lekcji odwróconej;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca zbiorowa;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami z dostępem do internetu;

• słuchawki;

• rzutnik multimedialny;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku;

• tablica interaktywna/tablica biała;

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel wykorzystuje pytania zawarte we wprowadzeniu do e‑materiału, np.:

• Czy wiesz jak narodziło się pojęcie pH?

• Czy opracowana na początku XX w. koncepcja jest użyteczna z Twojego punktu widzenia?

• Czy wiesz, czym w istocie jest pH i jakie kryje stężenia?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół pojęcia pH. Uczniowie podają przykłady użycia pojęcia pH na co dzień.

3. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji.

Faza realizacyjna

Przed lekcją

1. Uczniowie pracują samodzielnie w domu (według wcześniejszych instrukcji nauczyciela) – metoda lekcji odwróconej. Polecenia nauczyciela:

• Nauczyciel prosi uczniów, aby podali przykłady z życia codziennego, w których spotykają się z pojęciem pH i uszeregowali odnalezione wartości na skali liczbowej od najmniejszej liczby do największej.  Nauczyciel proponuje uczniom również zapoznanie się z częścią „przeczytaj” e‑materiału, co może okazać się pomocne podczas wykonywania  zadania domowego.

• Nauczyciel prosi uczniów o przygotowanie się do pogadanki na temat pH na podstawie dostępnych źródeł, w tym treści e‑materiału.

Podczas lekcji

1. Uczniowie samodzielnie analizują w medium bazowym e‑materiału grafikę interaktywną dotyczącą pojęcia pH, po czym wykonują polecenia i odpowiadają na pytania.

2. Eksperyment uczniowski - uczniowie w grupach 4‑osobowych wykonują eksperyment w oparciu o instrukcję ćwiczenia nr 1 w e‑materiale. Nauczyciel rozdaje karty pracy oraz odpowiednie szkło, sprzęt laboratoryjny i odczynniki chemiczne. Uczniowie najpierw formułują problem badawczy, stawiają hipotezę, określają zmienne i zapisują w kartach pracy, a następnie przechodzą do wykonania doświadczenia. Odnotowują wyniki, obserwują zmiany, ustalają wnioski i zapisują całość w kartach pracy. Nauczyciel monitoruje przebieg pracy uczniów. Liderzy grup prezentują wyniki pracy grupy z zastosowaniem techniki gadająca ściana.

3. Na podstawie przeprowadzonego doświadczenia uczniowie definiują pojęcia: pH, odczyn. Chętni uczniowie podają definicje na forum klasy.

4. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej skalę pH i prosi uczniów o wskazanie na skali zakresu, w którym przeważa stężenie jonów oksoniowych. Pyta uczniów o odczyn.

5. W nawiązaniu do fazy wstępnej i rozpoznanej wiedzy nauczyciel inicjuje dyskusję  w kontekście pytania: Czym może skutkować brak znajomości zagadnienia pH dla człowieka?

6. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy. Prosi o samoocenę uczniów dotyczącą współpracy w zespole oraz wykonanego zadania. Dokonuje oceny pracy wybranych uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów, wykorzystując pytania z e‑materiału, np. polecenia do multimedium. Pyta:

• Jak w praktyce dokonać oceny pH roztworu?

• Co to jest odczyn?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Co było dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłam/łem...

• Co sprawiało mi trudność...

• Przypomniałem sobie, że...

Praca domowa:

Nauczyciel zleca uczniom wykonanie ćwiczeń zawartych w e‑materiale „sprawdź się”.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Grafika interaktywna może być wykorzystana przez uczniów podczas wykonywania pracy domowej, podczas przygotowywania się do lekcji oraz podczas wykonywania obliczeń.

Materiały pomocnicze:

1. Karty charakterystyk substancji.

2. Szkło i sprzęt laboratoryjny: zlewka, pehametr elektroniczny

3. Odczynniki chemiczne: woda destylowana, roztwór kwasu chlorowodorowego (HCl) oraz wodorotlenku sodu (NaOH) o stężeniach:
    1; 0,1; 0,01 oraz 0,001 mol/dmIndeks górny 3³.

4. Karty pracy ucznia.

5. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak w praktyce dokonać oceny pH roztworu?

• Co to jest odczyn?