Scenariusz zajęć

Autor: Daria Szeliga, Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: Chemia

Temat: Badanie właściwości fizycznych tłuszczów

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony; uczniowie III etapu edukacyjnego - kształcenie w zakresie podstawowym i rozszerzonym

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

4) opisuje właściwości fizyczne estrów.

Zakres rozszerzony

XVII. Estry i tłuszcze. Uczeń:

6) opisuje budowę tłuszczów stałych i ciekłych (jako estrów glicerolu i długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) oraz ich właściwości fizyczne i zastosowania;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje manualne w zakresie przeprowadzania doświadczenia chemicznego;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• projektuje i przeprowadza doświadczenie chemiczne dotyczące badania właściwości fizycznych tłuszczów znanych z życia codziennego;

• klasyfikuje tłuszcze ze względu na pochodzenie oraz stan skupienia;

• wyjaśnia rozpuszczalność tłuszczów w rozpuszczalnikach polarnych i niepolarnych.

Strategia nauczania

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• burza mózgów;

• dyskusja dydaktyczna;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• wirtualne laboratorium;

• technika zdań podsumowujących.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu/smartfony, tablety;

• zestawy do doświadczeń chemicznych;

• tablica interaktywna/tablica;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• rzutnik multimedialny;

• aplikacja Mentimeter.

Faza wstępna

1. Zaciekawienie i dyskusja. Nauczyciel zadaje pytania: Czy można rozpuścić olej w wodzie? Dlaczego? Czy usunąć można tłustą plamę z ubrania samą wodą? Dlaczego?

2. Rozpoznawanie wiedzy wyjściowej uczniów. Burza mózgów wokół terminu tłuszcze. Nauczyciel może wykorzystać aplikację Mentimeter z wykorzystaniem tabletów/smartfonów.

3. Ustalenie celów lekcji. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami ustala cele lekcji.

4. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, jakie zostaną użyte w czasie lekcji.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie samodzielnie analizują tekst źródłowy w e‑materiale - podział tłuszczów ze względu na stan skupienia i pochodzenie, po czym trwa dyskusja.

2. Nauczyciel zadaje pytanie: Z czego wynika ciekły stan skupienia tłuszczów roślinnych? Chętni uczniowie udzielają odpowiedzi. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną odpowiedzi uczniów.

3. Eksperyment uczniowski. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy, rozdaje szkło i sprzęt laboratoryjny oraz odczynniki chemiczne. Uczniowie przeprowadzają eksperyment zgodnie z instrukcją w wirtualnym laboratorium w e‑materiale (polecenie 1). Nauczyciel monitoruje pracę uczniów. Po pracy liderzy prezentują efekty pracy grupowej na forum. Nauczyciel weryfikuje poprawność merytoryczną wypowiedzi uczniów i koryguje ewentualne błędy.

4. Uczniowie samodzielnie analizują w e‑materiale tabelę z właściwościami fizycznymi głównych przedstawicieli tłuszczów zwierzęcych i roślinnych. Dyskusja nt. rozpuszczalności tłuszczów w rozpuszczalnikach organicznych i nieorganicznych.

5. Nauczyciel podaje przykładowe nazwy tłuszczów roślinnych i zwierzęcych, a chętni uczniowie zapisują wzory półstrukturalne na tablicy. Nauczyciel sprawdza poprawność zapisu wzorów.

6. Uczniowie samodzielnie sprawdzają swoją wiedzę wykonując zadania w e‑materiale - sprawdź się.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel sprawdza wiedzę uczniów zadając przykładowe pytania: Jak zdefiniować można tłuszcze? Jakiego pochodzenia jest masło? Smalec lepiej rozpuszcza się w etanolu czy chloroformie? Co ma niższą temperaturę topnienia: olej rzepakowy czy masło?

2. Jako podsumowanie lekcji nauczyciel może wykorzystać zdania do uzupełnienia, które uczniowie również zamieszczają w swoim portfolio:

• Przypomniałem/łam sobie, że...

• Co bylo dla mnie łatwe...

• Czego się nauczyłem/łam...

• Co sprawiało mi trudność...

Praca domowa

Uczniowie wykonują pozostałe zadania w e‑materiale - sprawdź się.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium może być wykorzystane przez uczniów podczas przygotowywania się do zajęć i sprawdzianu.

Materiały pomocnicze

1. Polecenia podsumowujące (nauczyciel przed lekcją zapisuje je na niewielkich kartkach):

• Jak zdefiniować można tłuszcze?

• Jakiego pochodzenia jest masło?

• Smalec lepiej rozpuszcza się w etanolu czy chloroformie?

• Co ma niższą temperaturę topnienia: olej rzepakowy czy masło?

2. Nauczyciel przygotowuje sprzęt i szkło laboratoryjne oraz odczynniki chemiczne wg instrukcji w e‑materiale (polecenie 1).