Autor: Bartosz Krzymiński

Przedmiot: historia

Temat: Chrześcijaństwo. Od żydowskiej sekty do religii uniwersalnej

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum, technikum, zakres podstawowy

Podstawa programowa:

zakres podstawowy

IV. Społeczeństwo, życie polityczne i kultura starożytnego Rzymu.

Uczeń:

4) wyjaśnia genezę chrześcijaństwa i zmiany sytuacji chrześcijan w państwie rzymskim;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji,

• kompetencje cyfrowe,

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się,

• kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• charakteryzuje proces powstawania i rozwoju religii chrześcijańskiej;

• porównuje tradycyjne wierzenia grecko‑rzymskie do chrześcijaństwa;

• opisuje skomplikowane relacje między Rzymianami a wyznawcami religii chrześcijańskiej: od prześladowań, przez wzrost popularności, aż do ostatecznego triumfu.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka,

• analiza tekstu źródłowego,

• dyskusja dydaktyczna.

Formy zajęć:

• praca indywidualna,

• praca w parach,

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputer,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda,

• projektor.

Przebieg zajęć:

Przed lekcją:

Nauczyciel prosi uczniów o zapoznanie się z sekcją „Przeczytaj” znajdującą się w e‑materiale.

Faza wstępna:

1. Nauczyciel odczytuje wyświetlony na tablicy temat lekcji oraz cele zawarte w sekcji „Wprowadzenie” i prosi uczniów lub wybraną osobę o sformułowanie kryteriów sukcesu.

2. Dyskusja wprowadzająca. Uczniowie interpretują ilustrację okładkową, określając jej powiązania z tematem i celami lekcji.

3. Nauczyciel poleca uczniom, aby opisali sytuację na terenie Palestyny na przełomie er. Co ją charakteryzuje? Jakie zjawiska miały tam miejsce? Chodzi o to, aby uczniowie wskazali ścisły związek powstającego chrześcijaństwa z judaizmem, fakt istnienia licznej diaspory żydowskiej, która do tradycyjnej religii inkorporowała elementy hellenistyczne, a także powszechne oczekiwanie na przywódcę politycznego (mesjasza), który wyzwoli naród spod władzy rzymskiej.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel proponuje lekturę krótkiego fragmentu Kazania na górze jako dobrze opisującego charakter rodzącego się chrześcijaństwa (Łk 6, 27–38). Prosi uczniów o ustosunkowanie się do tekstu, wskazanie cech, które możemy uznać za charakterystyczne.

2. Następnie nauczyciel pyta: Kim był Jezus i jego uczniowie? Czy ich działalność miała na celu założenie religii, którą obecnie nazywamy chrześcijaństwem? Chodzi o to, aby uczniowie podkreślili fakt, że nowe wyznanie powstaje w łonie judaizmu i początkowo jest jedynie pewnym jego wariantem. Wybrana osoba przedstawia swoją odpowiedź, pozostali uczniowie mogą się do niej odnieść i uzupełnić ją w razie potrzeby. Nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

3. Po tym wyjaśnieniu nauczyciel pyta uczniów, czy Jezusa możemy nazwać faktycznym założycielem religii chrześcijańskiej. Od kiedy możemy mówić o chrześcijaństwie jako czymś osobnym wobec tradycyjnej religii żydowskiej? Kto stał za tą rewolucją? Chodzi tu o przypomnienie przez uczniów postaci św. Pawła i podkreślenia jego roli w kształtowaniu się nowego wyznania jako zjawiska odrębnego od judaizmu (w tym ujęciu chrześcijaństwo ma niejako dwóch założycieli: Jezusa i św. Pawła).

4. Nauczyciel wyświetla mapę Cesarstwa Rzymskiego. Prosi jednego z uczniów o wskazanie Palestyny, podkreśla, że znacznie większa część imperium zakorzeniona była w zupełnie innej tradycji religijnej niż powstające wyznanie chrześcijańskie. Prosi uczniów, aby w parach porównali tradycyjną religię grecko‑rzymską (powinny wystarczyć informacje zawarte w e‑materiale) z chrześcijaństwem. Podczas gdy uczniowie pracują w parach, nauczyciel pisze na tablicy słowo „Chrześcijaństwo”, pod nim „Przyczyny” i od niego dwie strzałki do słów „Prześladowań” oraz „Popularności”.

5. Po wyznaczonym czasie nauczyciel prosi jedną z par o przedstawienie propozycji zestawienia religii. Następnie poleca uczniom, aby wykorzystali swoją wiedzę do uzupełnienia schematu rozrysowanego na tablicy. Ochotnik zapisuje zgłaszane przez uczniów i trafne odpowiedzi na tablicy.

6. Nauczyciel włącza uczniom film (multimedium) i prosi uczniów o wykonanie polecenia 2. Wspólnie omawia z uczniami zgłaszane propozycje odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel przytacza opinię XVIII‑wiecznego historyka brytyjskiego Edwarda Gibbona, który łączył zmierzch i upadek cesarstwa rzymskiego z przyjęciem chrześcijaństwa jako religii państwowej. Prosi uczniów o wyrażenie własnego zdania na ten temat. Uczniowie ustosunkowują się do tej opinii.

2. Nauczyciel prosi wybraną osobę z klasy (może być ochotnik) o podsumowanie lekcji. Pyta, który element był dla uczniów trudny i dlaczego.

3. Nauczyciel rozdaje uczniom ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy.

Praca domowa:

1. Uczniowie wykonują ćwiczenia 6 i 7 z e‑materiału.

Materiały pomocnicze:

Christ K., Historia Cesarstwa Rzymskiego. Od Augusta do Konstantyna, Poznań–Gniezno 2016.

Ehrman B.D., Nowy Testament. Historyczne wprowadzenie do literatury wczesnochrześcijańskiej, Warszawa–Stare Groszki 2015.

Jaczynowska M., Dzieje Imperium Romanum, Warszawa 1995.

Simon M., Cywilizacja wczesnego chrześcijaństwa, Warszawa 1992.

Wipszycka E., Kościół w świecie późnego antyku, Warszawa 2018.

Ziółkowski A., Historia Rzymu, Poznań 2008.

oraz

źródła do historii starożytnej

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Film może służyć jako materiał pomocniczy podczas omawiania zagadnień związanych z tradycyjnymi religiami świata antycznego. Z jego pomocą można lepiej ukazać podstawowe różnice między wiarą chrześcijańską a religią grecko‑rzymską.