Dla nauczyciela

Autor: Ewa Orlewicz

Przedmiot: Filozofia

Temat: Czy świat się zmienia? O trwałości i zmienności świata

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres podstawowy i rozszerzony

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Pierwsze pytanie filozoficzne: co stanowi archē świata? Uczeń:
2) kojarzy imiona jońskich filozofów przyrody (Tales, Anaksymander, Anaksymenes) z przyjętymi przez nich zasadami (woda, bezkres, powietrze);
4) dostrzega w metodzie jońskich filozofów przyrody zalążek empirycznej metody naukowej: obserwacja zjawisk przyrodniczych oraz wysuwanie hipotez wyjaśniających te zjawiska.
III. Pierwsze spory filozoficzne. Uczeń:
2) dyskutuje na temat „czy rzeczywistość w swej istocie jest zmienna, czy niezmienna?”, przedstawiając argumenty na rzecz wariabilizmu (Heraklit) oraz statyzmu (eleaci);
4) wskazuje na wybranym przykładzie na obecność poglądów filozofów starożytnych w filozofii nowożytnej lub współczesnej (np. heglizm lub filozofia procesu jako odmiana wariabilizmu).
VI. Filozofia Platona jako paradygmat metafizyki antynaturalistycznej. Uczeń:
1) wyjaśnia platońską teorię idei jako niematerialnych, niezmiennych i wiecznych wzorców dla zmiennych i czasowych rzeczy fizycznych oraz stosuje ją do wybranego sporu filozoficznego (np. sporu o to, czym są lub jak istnieją liczby);
Zakres rozszerzony
Treści nauczania – wymagania szczegółowe
II. Elementy historii filozofii.
11. Fenomenologia. Uczeń:
4) analizuje fragment Książeczki o człowieku Romana Ingardena (esej Człowiek i jego rzeczywistość).

Kształtowane kompetencje kluczowe:

  • kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

  • kompetencje cyfrowe;

  • kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

  • kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej.

Cele lekcji. Uczeń:

  • charakteryzuje filozoficzny problem zmienności świata;

  • dokonuje analizy relacji między zmianą a niezmiennością w poglądach wybranych filozofów;

  • interpretuje wybrane teksty kultury z perspektywy filozoficznych analiz zmiany i niezmienności.

Strategie nauczania:

  • konstruktywizm;

  • konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

  • ćwiczeń przedmiotowych;

  • z użyciem komputera;

  • dyskusja;

  • audiobook;

  • z użyciem e‑podręcznika;

  • mapa myśli.

Formy pracy:

  • praca indywidualna;

  • praca w parach;

  • praca w grupach;

  • praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

  • komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

  • zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

  • tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda;

  • telefony z dostępem do internetu.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

  1. Przygotowanie do zajęć. Nauczyciel loguje się na platformie i udostępnia uczniom e‑materiał: „Czy świat się zmienia? O trwałości i zmienności świata”. Prosi uczestników zajęć o rozwiązanie ćwiczeń nr 1‑2 z sekcji „Sprawdź się” na podstawie treści w zakładce „Przeczytaj”.

Faza wprowadzająca:

  1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

  2. Raport z przygotowań. Nauczyciel, za pomocą raportu dostępnego w panelu użytkownika, weryfikuje przygotowanie uczniów do lekcji: sprawdza ich odpowiedzi na pytania w sekcji „Przeczytaj”. Czyta na głos wybrane z nich. Następnie na podstawie odpowiedzi uczniów inicjuje dyskusję, zadając pytanie: Czy świat, który nas otacza, jest zmienny? Na jakiej podstawie możemy wnioskować o zmienności lub statyczności świata?

Faza realizacyjna:

  1. Mapa myśli. Nauczyciel zapisuje na tablicy hasło związane z tematem zajęć: zmiana. Uczniowie podają przykłady filozofów i koncepcji związanych z pojęciem zmiany, a wyznaczony moderator zapisuje je na tablicy w formie mapy myśli/pojęć, której centralnym punktem jest zapisany problem. Po zapisaniu propozycji uczniowie samodzielnie je weryfikują. Następnie nauczyciel uzupełnia wypowiedzi uczniów, jeśli jest to konieczne.

  2. Praca z multimedium. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej materiał z sekcji „Audiobook”. Odczytanie polecenia do multimedium:
    – „Odpowiedz na pytanie: Czym jest zmiana w każdym z dwu sposobów doświadczania czasu przez człowieka?”;
    – „Oceń ze swojego punktu widzenia każdy ze sposobów radzenia sobie ze zmianą”.
    Uczniowie pracują w parach. Omówienie wyników pracy na forum klasy.

  3. Ćwiczenia przedmiotowe. Uczniowie dobierają się w pary i wykonują ćwiczenia 3–4. Następnie konsultują swoje rozwiązania z inną parą uczniów i wspólnie ustalają jedną wersję odpowiedzi.

Faza podsumowująca:

  1. W ramach podsumowania uczniowie indywidualnie wykonują ćwiczenia 5–7. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonywanych zadań, omawiając je wraz z uczniami.

  2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

  1. Uczniowie wykonują ćwiczenie nr 8: „W tekście głównym pojawiło się określenie mówiące, że zmiana to utrata przez coś, co się zmienia, dotychczasowej tożsamości w zamian za inną tożsamość. Przeczytaj tekst H. Bergsona. Zastanów się, co autor mógłby powiedzieć o tym poglądzie. Napisz na ten temat krótką rozprawkę”.

Materiały pomocnicze:

  • Wilejczyk M., Filozofia przyrody Arystotelesa: wokół koncepcji czterech elementów, Wrocław 2008.

  • Sikora A., Spotkania z filozofią: od Heraklita do Husserla, Warszawa 2009.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

  • Uczniowie zapoznają się z multimedium w sekcji „Audiobook” i przygotowują do niego pytania. Następnie zadają je sobie nawzajem, sprawdzając stopień przyswojenia jego treści.

Sprawdź się