Dla nauczyciela
Autor: Ewa Orlewicz
Przedmiot: Filozofia
Temat: Kurs logiki: lekcja 15. Wieloznaczność, chwiejność składniowa i myślenie figuralne
Grupa docelowa:
Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony
Podstawa programowa:
Kształtowane kompetencje kluczowe:
kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;
kompetencje cyfrowe;
kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;
kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.
Cele lekcji (językiem ucznia):
Poznasz trzy kolejne ważne i powszechne wady wypowiedzi: wieloznaczność, chwiejność składniową i myślenie figuralne.
Poćwiczysz rozpoznawanie i odróżnianie od siebie tych wad.
Nauczysz się stosować w odniesieniu do wypowiedzi zasadę życzliwej interpretacji.
Poćwiczysz naprawianie wypowiedzi wieloznacznych, chwiejnych składniowo oraz figuralnych.
Cele operacyjne. Uczeń:
rozróżnia typy wad wypowiedzi ze względu na wieloznaczność, chwiejność składniową, myślenie figuralne;
rozpoznaje podane trzy typy wad w wypowiedziach;
stosuje w odniesieniu do wypowiedzi zasadę życzliwej interpretacji;
przekształca wypowiedzi wieloznaczne, chwiejne składniowo oraz figuralne w wypowiedzi poprawne.
Strategie nauczania:
konstruktywizm;
konektywizm.
Metody i techniki nauczania:
ćwiczeń przedmiotowych;
z użyciem komputera;
dyskusja;
film.
Formy pracy:
praca indywidualna;
praca w grupach;
praca całego zespołu klasowego.
Środki dydaktyczne:
komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;
zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;
tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.
Przebieg lekcji
Przed lekcją:
Nauczyciel prosi uczniów o obejrzenie odcinka znanego lub ulubionego serialu komediowego. Ich zadaniem jest wynotowanie co najmniej jednej sytuacji, w której efekt humorystyczny uzyskano dzięki wieloznaczności lub dosłownemu potraktowaniu wyrażenia, które miało intencję obrazową lub metaforyczną.
Faza wprowadzająca:
Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.
Nauczyciel prosi wybranych uczniów o prezentację pracy domowej. W każdym przypadku komentuje przedstawione przykłady w kontekście tematu lekcji, to znaczy wskazując, czy podany przykład podpada pod któryś z błędów logicznych, będących przedmiotem dzisiejszej lekcji.
Faza realizacyjna:
Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty, upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją.
Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy. Każda grupa ma za zadanie przygotować krótką wymianę zdań o intencji humorystycznej, w której efekt komediowy został uzyskany dzięki wieloznaczności, amfibolii lub myśleniu figuralnemu. Wybrane grupy prezentują wyniki swojej pracy. Zadaniem reszty klasy jest wskazanie, który typ błędu w nich wystąpił.
Nauczyciel rozpoczyna rozmowę kierowaną na temat częstości i roli wieloznaczności i myślenia figuralnego w naszym życiu. Kiedy należy ich unikać, a kiedy nie?
Faza podsumowująca:
W ramach podsumowania uczniowie rozwiązują ćwiczenia nr 1‑4.
Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.
Praca domowa:
Uczniowie mają za zadanie opracować własny skecz, który zawarłby wieloznaczność, amfibolię i myślenie figuralne.
Uczniowie wykonują ćwiczenia 5‑8 z sekcji „Sprawdź się”.
Materiały pomocnicze:
Femiak T., O sztuce uświadomionego mówienia – czyli jakiej filozofii uczniowie potrzebują?, w: „Edukacja Filozoficzna” 32(2001), s. 147–160.
Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.
Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:
Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Animacja” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.