Autor: Ewa Orlewicz

Temat: Kurs logiki: lekcja 15. Wieloznaczność, chwiejność składniowa i myślenie figuralne

Grupa docelowa:

Szkoła ponadpodstawowa, liceum ogólnokształcące, technikum, zakres rozszerzony

Podstawa programowa:

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie świadomości i ekspresji kulturalnej;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji.

Cele lekcji (językiem ucznia):

• Poznasz trzy kolejne ważne i powszechne wady wypowiedzi: wieloznaczność, chwiejność składniową i myślenie figuralne.

• Poćwiczysz rozpoznawanie i odróżnianie od siebie tych wad.

• Nauczysz się stosować w odniesieniu do wypowiedzi zasadę życzliwej interpretacji.

• Poćwiczysz naprawianie wypowiedzi wieloznacznych, chwiejnych składniowo oraz figuralnych.

Cele operacyjne. Uczeń:

• rozróżnia typy wad wypowiedzi ze względu na wieloznaczność, chwiejność składniową, myślenie figuralne;

• rozpoznaje podane trzy typy wad w wypowiedziach;

• stosuje w odniesieniu do wypowiedzi zasadę życzliwej interpretacji;

• przekształca wypowiedzi wieloznaczne, chwiejne składniowo oraz figuralne w wypowiedzi poprawne.

Strategie nauczania:

• konstruktywizm;

• konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

• ćwiczeń przedmiotowych;

• z użyciem komputera;

• dyskusja;

• film.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji

Przed lekcją:

1. Nauczyciel prosi uczniów o obejrzenie odcinka znanego lub ulubionego serialu komediowego. Ich zadaniem jest wynotowanie co najmniej jednej sytuacji, w której efekt humorystyczny uzyskano dzięki wieloznaczności lub dosłownemu potraktowaniu wyrażenia, które miało intencję obrazową lub metaforyczną.

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel, po zalogowaniu na platformie, wyświetla na tablicy interaktywnej lub za pomocą rzutnika temat lekcji. Nawiązując do zagadnień opisanych w sekcji „Wprowadzenie”, omawia zaprezentowane cele. Uczniowie ustalają kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o prezentację pracy domowej. W każdym przypadku komentuje przedstawione przykłady w kontekście tematu lekcji, to znaczy wskazując, czy podany przykład podpada pod któryś z błędów logicznych, będących przedmiotem dzisiejszej lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Uczniowie zapoznają się z treścią e‑materiału. Nauczyciel komentuje najważniejsze punkty, upewniając się, czy uczniowie dobrze je rozumieją.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na czteroosobowe grupy. Każda grupa ma za zadanie przygotować krótką wymianę zdań o intencji humorystycznej, w której efekt komediowy został uzyskany dzięki wieloznaczności, amfibolii lub myśleniu figuralnemu. Wybrane grupy prezentują wyniki swojej pracy. Zadaniem reszty klasy jest wskazanie, który typ błędu w nich wystąpił.

3. Nauczyciel rozpoczyna rozmowę kierowaną na temat częstości i roli wieloznaczności i myślenia figuralnego w naszym życiu. Kiedy należy ich unikać, a kiedy nie?

Faza podsumowująca:

1. W ramach podsumowania uczniowie rozwiązują ćwiczenia nr 1‑4.

2. Wszyscy uczniowie podsumowują zajęcia, zwracając uwagę na nabyte umiejętności.

Praca domowa:

1. Uczniowie mają za zadanie opracować własny skecz, który zawarłby wieloznaczność, amfibolię i myślenie figuralne.

2. Uczniowie wykonują ćwiczenia 5‑8 z sekcji „Sprawdź się”.

Materiały pomocnicze:

• Femiak T., O sztuce uświadomionego mówienia – czyli jakiej filozofii uczniowie potrzebują?, w: „Edukacja Filozoficzna” 32(2001), s. 147–160.

• Bronk A., Majdański S., Filozofowanie w kontekście języka. Refleksje w związku z dociekaniami Anny Wierzbickiej, w: „Roczniki Filozoficzne” 52(2004), z. 2, s. 57–73.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

• Nauczyciel może wykorzystać medium w sekcji „Animacja” do pracy przed lekcją. Uczniowie zapoznają się z jego treścią i przygotowują do pracy na zajęciach w ten sposób, żeby móc samodzielnie rozwiązać zadania.