Scenariusz zajęć

Autor: Krzysztof Błaszczak

Przedmiot: chemia

Temat: Badanie procesu hydrolizy sacharozy

Grupa docelowa: III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum

Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

XX. Cukry. Uczeń:

8) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające przekształcić sacharozę w cukry proste.

Zakres rozszerzony

XX. Cukry. Uczeń:

8) projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające przekształcić cukry złożone (np. sacharozę) w cukry proste.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

• kompetencje matematyczne oraz kompetencje w zakresie nauk przyrodniczych, technologii i inżynierii;

• kompetencje cyfrowe;

• kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• przedstawia budowę cząsteczki sacharozy;

• przedstawia wzory produktów, powstałych w wyniku hydrolizy sacharozy;

• opisuje, jakie warunki muszą być spełnione, aby zaszedł proces hydrolizy;

• wyjaśnia, czym jest polarymetr;

• przywołuje reakcje, jakim ulegają produkty hydrolizy sacharozy;

• wyjaśnia, dlaczego sacharoza jest zaliczana do cukrów nieredukujących.

Strategie nauczania:

• asocjacyjna;

• problemowa.

Metody i techniki nauczania:

• pogadanka;

• analiza materiału źródłowego;

• ćwiczenia uczniowskie;

• wirtualne laboratorium;

• eksperyment chemiczny;

• kieszeń i szuflada;

• sketchnotka.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do Internetu;

• zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

• tablica interaktywna/tablica, kreda/pisak;

• rzutnik multimedialny.

Przebieg zajęć

Faza wstępna:

1. Rozpoznanie wiedzy wyjściowej uczniów. Uczniowie przypominają, co to jest proces hydrolizy.

2. Ustalenie celów. Nauczyciel podaje temat zajęć i wspólnie z uczniami określa cele lekcji, które zapisują sobie w portfolio.

3. Zasady BHP. Nauczyciel zapoznaje uczniów z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji.

Faza realizacyjna:

1. Eksperyment chemiczny – „Badanie procesu hydrolizy sacharozy”. Nauczyciel poprzez losowanie dzieli uczniów na grupy i rozdaje uczniom karty pracy. Uczniowie wybierają odpowiednie szkło i odczynniki, które znajdują się na stole laboratoryjnym, a następnie układają instrukcję wykonania eksperymentu, po czym chętne osoby prezentują przykładowe instrukcje na forum klasy – następuje ich weryfikacja i zatwierdzenie przez nauczyciela. (Nauczyciel może wyznaczyć grupy, które przeprowadzą próbę Trommera, a które próbę Tollensa, lub wszystkie grupy mogą przeprowadzać obie próby). Uczniowie samodzielnie stawiają pytanie badawcze i hipotezę, rysują schemat doświadczenia, przeprowadzają eksperyment, obserwują zmiany podczas eksperymentu, wyciągają wnioski (wszystko zapisują w kartach pracy). Następnie na forum całej klasy następuje weryfikacja pod względem merytorycznym, uczniowie wyciągają wspólne wnioski.

2. Nauczyciel wyświetla na tablicy multimedialnej schemat reakcji hydrolizy sacharozy, chętna osoba omawia przebieg tego procesu na forum klasy.

3. Uczniowie zapoznają się z metodą zastosowania polarymetrii w oparciu i treści zawarte w e‑materiale, po czym nauczyciel zadaje przykładowe pytania: Czym jest polarymetr? Co to jest skręcalność właściwa? Czym jest cukier inwertowany?

4. Nauczyciel zapowiada uczniom, że będą rozwiązywać ćwiczenia nr 5‑8, zawarte w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” – od najprostszych do najtrudniejszych. Uczniowie wykonują zadania w parach. Po ustalonym czasie, wybrane osoby przedstawiają odpowiedzi, a pozostali wspólnie ustosunkowują się do nich. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej.

5. Prowadzący zapowiada uczniom, że w kolejnym kroku będą rozwiązywać ćwiczenia nr 1‑4 z sekcji „Sprawdź się”. Każdy z uczniów wykonuje zadania samodzielnie. Po ustalonym czasie, wybrane osoby przedstawiają rozwiązania. Nauczyciel, w razie potrzeby, koryguje odpowiedzi, dopowiada istotne kwestie, udziela uczniom informacji zwrotnej. Ćwiczenia, których uczniowie nie zdążą wykonać podczas lekcji, mogą być zlecone do wykonania w ramach pracy domowej.

6. Uczniowie samodzielnie wykonują w zeszytach sketchnotkę. Po wyznaczonym czasie, chętne osoby prezentują swoje efekty na forum klasy.

Faza podsumowująca:

1. Kieszeń i szuflada. Nauczyciel rozdaje uczniom samoprzylepne karteczki i rysuje na tablicy kieszeń, a obok niej zapisuje: „Co zabieram ze sobą?”. Tutaj uczeń ma wpisać to, co wyniósł z zajęć, co do niego szczególnie przemówiło, co się spodobało lub co mu się przyda w przyszłości. Poniżej nauczyciel rysuje szufladę i białą plamę. Obok szuflady zapisuje: „Co mi się nie przyda?”, a obok białej plamy: „Czego zabrakło?”. Poniższe rysunki uczeń wypełnia samoprzylepnymi karteczkami z zapisanymi krótkimi zdaniami, równoważnikami zdań lub kluczowymi słowami. Jest to okazja także do analizy przebiegu zajęć i szybkiej powtórki.

Praca domowa:

Uczniowie wykonują w e‑materiale w sekcji „Sprawdź się” pozostałe ćwiczenia, których nie zdążyli wykonać na lekcji.

Wskazówki metodyczne opisujące różne zastosowania multimedium:

Wirtualne laboratorium uczniowie mogą wykorzystać podczas przygotowywania się do lekcji czy pracy kontrolnej. Uczniowie nieobecni na lekcji mogą medium wykorzystać do uzupełnienia luk kompetencyjnych.

Materiały pomocnicze:

1. Nauczyciel przygotowuje samoprzylepne karteczki dla uczniów.

2. Doświadczenie chemiczne: „Badanie procesu hydrolizy sacharozy”

Szkło i sprzęt laboratoryjny: palniki, trójnogi, siatki metalowe, zlewki, probówki, łapy do probówek, zapalniczka, pipety, statywy do probówek, łaźnia wodna.

Odczynniki chemiczne: woda, 3% roztwór sacharozy, kwas chlorowodorowy, uniwersalny papierek wskaźnikowy, roztwór wodorotlenku sodu, roztwór siarczanu(VI) miedzi(II), azotan(V) srebra, woda amoniakalna.

3. Karty charakterystyk substancji.

4. Karta pracy ucznia: